कञ्चनपुर। कञ्चनपुरको भीमदत्त नगरपालिका–९ जमुनाभाणीका बादी समुदाय दशैं मनाउनका लागि कर्जा खोज्न जुटेका छन्। बादी समुदाय वर्षातका बेला मजदुरी नपाउँदा बेखर्ची भएका छन्। महाकाली नदीले छाडेको बगरमा तीन दशकदेखि बस्दै आएका बादी समुदायले मजदुरी नगरे चुल्होमा आगो बल्दैन।

महाकाली नदीको बगरमा बालुवा चाल्ने, गिट्टी संकलन गर्ने र कृषि मजदुरका रूपमा काम गरी बादी समुदायले जीविका चलाउँदै आएका छन्। भारतीय सीमा सुरक्षा बलले नदीमा बालुवा, गिट्टी चालेर बेच्न रोक्न थालेपछि जीविका चलाउँदै आएको स्रोतसमेत खोसिन थालेपछि बेखर्ची भएको राधिका रानाले बताइन्।

'जुन ठाउँमा जे मजदुरी पाउँछौँ। त्यसबाटै साँझ बिहानको खर्च मुस्किलले जुटेको छ,' राधिकाले भनिन्, 'दशैं आएको छ, मिठोमसिनो खाने, नयाँ लुगा किन्ने क्षमता नै छैन।' बादी बस्तीका गज्जो राना दशैँका लागि धेरै ठाउँमा कर्जा खोज्न गए पनि नपाएको बताउँछन्। हिउँदमा मजदुरी गरेर कर्जा तिर्छु भनेर धेरै ठाउँमा पुगे, कतैबाट पनि कर्जा पाइएन,' उनले भने, 'तिर्ने आधार के हो भनेर सोध्छन् कसैले पनि कर्जा दिन मानेका छैनन्।'

'मिठोमसिनो खाने, परिवारका लागि नयाँ लुगा किन्ने, वर्षमा एकपटक भए पनि मासु खाने इच्छा दशैँजस्तो चाडपर्वमा कसलाई हुँदैन। हाम्रो पनि थियो। इच्छामै सीमित भएको छ,' गज्जोले भने।

'वर्षमा एकपटक किनेको लुगासमेत फाट्न लागेको छ। नयाँ किन्न सक्दैनौं,' केशव रानाले भने, 'टालटुल गरेर लगाउन विवश छौँ।' बस्ती नजिकैका गाउँमा दशैँको रौनकले छपक्कै ढाकेको भए पनि बादी बस्तीका बासिन्दा भने दशैँ के गरेर बनाउने भन्ने पीरलोमै बस्न बाध्य छन्। जनप्रतिनिधि आएपछि केही व्यवस्था हुन्छ कि भनेर आशामा बसेका बादी समुदायले बस्नका लागि गतिलो घरसमेत पाएका छैनन्। झोपडीमा त्रिपाल राखेर वर्षौदेखि बादी समुदाय त्यस ठाउँमा बस्दै आए पनि सुखदुःख सोध्ने कोही छैन।

जनप्रतिनिधि बस्दै आएको ठाउँ भएकाले छाड्न बारम्बार भन्दै आएपछि बादी समुदाय झनै चिन्तित भएको छ। 'बस्तीमा बस्दै आएको ३५ वर्ष बढी हुन थालेको छ,' जस्मा रानाले भनिन्, 'सँगै बसेका अन्य समुदायका जग्गा दर्ता भई जग्गाधनी प्रमाण पुर्जा हात पारेका छन्। सोर्सफोर्सवालाहरूका लागि जे पनि हुन्छ यहाँ। हामीसँग केही छैन, केही भएको छैन।'

साँझ बिहानको छाक टार्न धौधौ पर्ने समुदायले वर्षौदेखि बस्दै आएको जग्गा छाड्न भने बेघर बनाउने षड्यन्त्र हुन थालेपछि यसका विरुद्ध सङ्घर्ष उत्रिने बेला आएको बादी समुदायका बासिन्दाले बताए। 'चाडपर्व पनि हुनेखानेका लागि रहेछ। समाजमा पछाडि पारिएको, आर्थिकरूपमा विपन्न, समाजको शोषणमा परेको समुदाय भए पनि अझै न्याय पाउन सकेका छैनौँ,' पुन्टे रानाले भने।

बस्तीका धेरै परिवारका व्यक्ति वर्षौदेखि बिरामी छन्। आर्थिक अभावले उपचार नपाउँदा अस्पतालमा उपचार गराउन सकेका छैनन्। बालबालिकाको विद्यालयको खर्च जुटाउन नसक्दा अभिभावकहरूले बीचमै पढाइ छुटाएर बालबालिकालाई आफूसँगै मजदुरी गर्नका लागि लग्ने गरेका छन्।

बस्दै आएको जग्गा नापजाँच गरी बस्नका लागि सुरक्षित आवासको व्यवस्था गरी दिन बादी समुदायले माग गरेका छन्। रोजगारीका अवसरहरूसमेत प्रदान गरी सहज जीवनयापन गर्ने वातावरण कायम गरिदिन सरकारसँग उहाँहरूको माग छ। बस्तीमा २५ परिवार बादी समुदायको बसोबास रहेको छ।