वासिङ्टन। अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले व्यापार युद्धमा चीनलाई हराउन सजिलो देखेका छन्। उनको तर्क के छ भने अमेरिकीहरूले बेच्ने सामानको तीन गुणा बढी सामान चिनियाँले बेच्छन्। त्यसकारण, उनीहरूले गुमाउन धेरै बाँकी छ।

सकेसम्म दुःख दिनुपर्छ – जस्तै गत महिना उनले चिनियाँ आयातमा लगाएको संयुक्त १४५ प्रतिशत कर। ट्रम्पलाई लाग्छ ‘उनीहरूले दयाको भिख माग्नेछन्।’

ट्रम्पका कोषाध्यक्ष स्कट बेसेन्टले बेइजिङलाई हार्ने हातमा अड्किएको कार्ड खेलाडीसँग आत्मविश्वासका साथ तुलना गरेका छन्। ‘तिनीहरू दुईको जोडीसँग खेलिरहेका छन्,’ उनले भने।

कसैले चीनलाई भन्न बिर्सियो। अहिलेसम्म, चिनियाँहरूले ट्रम्पको विशाल करको दबाबमा झुक्न अस्वीकार गरेका छन्। बरु, उनीहरूले आफ्नै तीन-अंकको करको साथ बदला लिएका छन्।

‘सबै धम्की दिनेहरू केवल कागजी बाघ हुन्,’ चिनियाँ विदेश मन्त्रालयले गत हप्ता एक भिडियोमा भनेको थियो, ‘घुँडा टेक्दा थप धम्की दिने काम मात्र हुन्छ।’

गत वर्ष ६६० अर्ब डलरभन्दा बढी व्यापार भएको विश्वका दुई ठूला अर्थतन्त्रहरू बीचको दाउ उच्च छ। बेसेन्ट र ट्रम्पका शीर्ष व्यापार वार्ताकार जेमिसन ग्रीर यस सप्ताहान्तमा शीर्ष चिनियाँ अधिकारीहरूसँग प्रारम्भिक व्यापार वार्ताका लागि जेनेभा जाँदैछन्। ट्रम्पले शुक्रबार अमेरिकाले चीनमाथिको आफ्नो कर घटाउन सक्ने सुझाव दिए, सत्य सामाजिक पोस्टमा भने कि ‘८० प्रतिशत कर सही देखिन्छ ! स्कटसम्म।’

व्यवसाय र लगानीकर्ताहरूले तनाव कम हुने कुरालाई स्वागत गरे तापनि तत्कालको वार्ताले द्रुत र महत्त्वपूर्ण सफलताको सम्भावना प्रष्ट पारेको छैन।

‘यी वार्ताका बारेमा वार्ताहरू हुन्, र चीन टेबलमा के छ भनेर मूल्यांकन गर्न आउँदैछ – वा केवल समय किन्नको लागि पनि,’ वासिङ्टनस्थित थिंक ट्यांक फाउन्डेसन फर डिफेन्स अफ डेमोक्रेसीजका वरिष्ठ चाइना फेलो क्रेग सिंगलटनले भने, ‘तनाव कम गर्न कुनै साझा रोडम्याप वा स्पष्ट मार्ग छैन।’

तर यदि दुई देशले अन्ततः एकअर्काको सामानमा लगाएको ठूलो कर – शुल्क – घटाउन सहमत भए भने, यसले विश्व वित्तीय बजार र प्रशान्त महासागरका दुवै किनारका कम्पनीहरूलाई राहत दिनेछ जुन अमेरिका-चीन व्यापारमा निर्भर छन्।

‘दुवै पक्षका यस व्यापारमा संलग्न कम्पनीहरूले अब पर्खनु पर्दैन,’ बेइजिङस्थित अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार तथा अर्थशास्त्र विश्वविद्यालयका अर्थशास्त्री जोन गोङले भने, ‘सबैभन्दा खराब अवस्थामा, यदि अमेरिकी पक्षले चीनलाई समान व्यवहार गरिरहेको छैन वा तनाव कम गर्न पहिलो कदम चाल्न इच्छुक छैन भने चीन वार्ताबाट पछि हट्न सक्छ।’

‘मलाई लाग्छ यदि (बेसेन्ट) यस प्रकारको मानसिकताका साथ यो वार्तामा गएनन् भने, यो धेरै गाह्रो हुन सक्छ,’ उनले भने।

अहिलेको लागि, दुई देशहरू वार्ताको लागि कसले अनुरोध गरेको थियो भन्ने कुरामा पनि सहमत हुन सकेका छैनन्। ‘अमेरिकी पक्षको अनुरोधमा बैठक भइरहेको छ,’ चिनियाँ विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता लिन जियानले बुधबार भने।

ट्रम्पले असहमति जनाए। ‘उनीहरूले फिर्ता गएर आफ्ना फाइलहरू अध्ययन गर्नुपर्छ,’ उनले भने।

चीनसँगको उनको व्यापार युद्धले बजार र व्यवसायहरूलाई साँच्चै नै तनावमा पारेको छ। यो फेब्रुअरीमा सुरु भयो जब उनले चिनियाँ आयातमा १० प्रतिशत लेवीको घोषणा गरे। अप्रिल सम्ममा, ट्रम्पले चीनमाथिको करलाई १४५ प्रतिशतमा बढाए। बेइजिङले अमेरिकी उत्पादनहरूमा आफ्नो करलाई १२५ प्रतिशतमा बढायो।

शुल्क आर्थिक वास्तविकतासँग मेल खाने ट्रम्पको विश्वास

स्पष्ट कुरा के छ भने ट्रम्पको मनपर्ने आर्थिक हतियार – आयात कर, वा भन्सार, उनले आशा गरेजस्तो शक्तिशाली साबित भएको छैन।

‘ट्रम्पको लागि, यहाँ के भएको छ भने उनको अभियानको बयानबाजीले अन्ततः आर्थिक वास्तविकताको सामना गर्नु परेको छ,’ ओबामा प्रशासनका व्यापार अधिकारी जेफ मुनले भने। हाल चाइना मुन स्ट्राटेजीज कन्सल्टेन्सीका सञ्चालक रहेका उनले भने ‘ट्यारिफको सन्दर्भमा उनले चीनलाई घुँडा टेकाउने विचार कहिल्यै काम गर्ने थिएन।’

ट्रम्पले करलाई एक सर्वउद्देश्यीय आर्थिक उपकरण ठान्छन् जसले अमेरिकी कोषागारको लागि पैसा जुटाउन सक्छ, अमेरिकी उद्योगहरूको सुरक्षा गर्न सक्छ, कारखानाहरूलाई अमेरिकामा आकर्षित गर्न सक्छ र अन्य देशहरूलाई उनको इच्छाअनुसार झुक्न दबाब दिन सक्छ, आप्रवासन र लागूपदार्थको तस्करी जस्ता मुद्दाहरूमा पनि।

उनले आफ्नो पहिलो कार्यकालमा करहरू प्रयोग गरे र दोस्रो कार्यकालमा ती करहरू लगाउने बारेमा अझ बढी आक्रामक र अप्रत्याशित भएका छन्। उनले विश्वका लगभग सबै देशहरूमा १० प्रतिशत कर लगाएका छन्, जसले दशकौंदेखि विश्वव्यापी व्यापारलाई नियन्त्रित गर्ने नियमहरूलाई उडाइरहेको छ।

तर चीनसँगको उनको व्यापार युद्धले बजार र व्यवसायहरूलाई साँच्चै नै तनावमा पारेको छ। यो फेब्रुअरीमा सुरु भयो जब उनले चिनियाँ आयातमा १० प्रतिशत लेवीको घोषणा गरे। अप्रिल सम्ममा, ट्रम्पले चीनमाथिको करलाई १४५ प्रतिशतमा बढाए। बेइजिङले अमेरिकी उत्पादनहरूमा आफ्नो करलाई १२५ प्रतिशतमा बढायो।

ट्रम्पको बढ्दो मूल्यवृद्धिले वित्तीय बजारलाई तहसनहस बनायो र अमेरिकी खुद्रा बिक्रेताहरूलाई चेतावनी दियो कि अमेरिका-चीन व्यापारमा धक्का लाग्दा उनीहरूसँग सामानहरू सकिन सक्छन्। खाली र्‍याकहरू र उच्च मूल्यहरूको सम्भावनाको बारेमा चिन्तित अमेरिकी उपभोक्ताहरूले अर्थतन्त्रमा विश्वास गुमाउँदैछन्।

‘यो धेरै राम्रोसँग योजनाबद्ध थिएन,’ विदेश सम्बन्ध परिषद्का चीन अध्ययनका वरिष्ठ फेलो जोङयुआन जोई लिउले भने, ‘मलाई लाग्दैन कि उनले यो अराजकतामा शुल्क बढाउने उद्देश्य राखेका थिए।’

बेइजिङ विश्वस्त छ कि चिनियाँ जनता अमेरिकीहरू भन्दा व्यापार युद्धको परिणाम सहन इच्छुक छन्, जसमा निर्यातमा गिरावट र बन्द कारखानाहरू पनि समावेश छन्।

खेलका लागि चीन पुनः तयार थियो

आफ्नो पहिलो कार्यकालमा ट्रम्पले चिनियाँ आयातमा भन्सार शुल्क लगाउँदा बेइजिङले आफ्ना प्रविधि कम्पनीहरूलाई फाइदा पुर्‍याउन साइबर चोरी लगायत अनुचित रणनीति प्रयोग गरेको आरोप लगाएका थिए।

जनवरी २०२० मा दुई देशहरू एक युद्धविराममा पुगे – तथाकथित चरण एक सम्झौता – चीनले थप अमेरिकी उत्पादनहरू किन्न सहमति जनायो, र ट्रम्पले अझ बढी शुल्क लगाउने कुरालाई रोके। तर उनीहरूले उनीहरूलाई विभाजित गर्ने ठूला मुद्दाहरू समाधान गरेनन्, जसमा चीनले स्वदेशी प्राविधिक फर्महरूलाई दिएको अनुदान पनि समावेश छ।

ट्रम्प ह्वाइट हाउस फर्किएपछि चीन पुनः प्रतिस्पर्धाको लागि तयार थियो। एट्लान्टिक काउन्सिलका डेक्सटर रोबर्ट्सका अनुसार, यसले अमेरिकाको विशाल बजारमा आफ्नो निर्भरता घटाउन काम गरेको थियो, जसले गर्दा २०१८ मा १९ प्रतिशतभन्दा बढी रहेको निर्यातमा अमेरिकी हिस्सा गत वर्ष १५ प्रतिशतमा झारिएको थियो।

बेइजिङ विश्वस्त छ कि चिनियाँ जनता अमेरिकीहरू भन्दा व्यापार युद्धको परिणाम सहन इच्छुक छन्, जसमा निर्यातमा गिरावट र बन्द कारखानाहरू पनि समावेश छन्। ‘चीनका लागि यो पीडादायी छ, तर यसको सामना गर्नु पनि अनिवार्य छ, र यो यसको सामना गर्न तयार छ,’ स्टिमसन सेन्टरका चीन कार्यक्रमका निर्देशक सन युनले भने।

जब कम्पनीको वेबसाइटमा ग्राहकहरूलाई तिनीहरूमध्ये एक छनोट गर्न दिइएको थियो। ५८४ ले सस्तो एसियाली उत्पादन रोजे, कसैले पनि अमेरिकामा निर्मित महँगो संस्करण रोजेनन्।

निर्भरता दुवै तरिकाले काम गर्छ

चिनियाँसँगको गतिरोध हटाउन ट्रम्प प्रशासनको बुझाइमै गल्ती रह्यो। अमेरिका चीनमा कति निर्भर छ भन्ने कुरालाई ट्रम्प प्रशासनले कम आकलन गरेको हुन सक्छ।

दशकौंदेखि, अमेरिकीहरू चिनियाँ कारखानाहरूमा निर्भर हुन थालेका छन्। तिनीहरूले अमेरिकाको आयातित बच्चाहरूको गाडीको ९७, कृत्रिम फूल र छाताको ९६, आतिशबाजीको ९५, बालबालिकाको रंगीन पुस्तकको ९३ र काइयो ९० प्रतिशत उत्पादन गर्छन्।

‘हामी बिना तिनीहरूसँग बेच्नको लागि के छ?,’ चिनियाँ खेलौना निर्माता चेङ झेंगरेनले बेइजिङ न्यूजलाई भने, ‘तिनीहरूको तखताहरू खाली हुनेछन्।’

गत महिना, शावरहेड कम्पनी अफिनाले एक प्रयोगको बारेमा रिपोर्ट गरेको थियो जसमा अमेरिकी उपभोक्ताहरूले अमेरिकी उत्पादनहरूका लागि बढी तिर्न कम इच्छुक रहेको देखाएको थियो। अफिनाले चीन र भियतनाममा फिल्टर गरिएको शावरहेड बनाउँछ जुन १२९ डलरमा खुद्रा बिक्री हुन्छ। अमेरिकामा उही उत्पादन बनाउनाले मूल्य २३९ डलर पुग्छ। जब कम्पनीको वेबसाइटमा ग्राहकहरूलाई तिनीहरूमध्ये एक छनोट गर्न दिइएको थियो। ५८४ ले सस्तो एसियाली उत्पादन रोजे, कसैले पनि अमेरिकामा निर्मित महँगो संस्करण रोजेनन्।

अनि चीनमा निर्भर उपभोक्ताहरू मात्र होइनन्। अमेरिकाका आफ्नै कारखानाहरू पनि त्यस्तै गर्छन्। राष्ट्रिय उत्पादक संघको गणना अनुसार २०२३ मा चीनबाट अमेरिकी आयातको ४७ प्रतिशत ‘निर्माण इनपुट’ थियो – औद्योगिक आपूर्ति, अटो पार्ट्स र पुँजीगत उपकरणहरू, जुन अमेरिकी उत्पादकहरूले घरेलु रूपमा आफ्नै उत्पादनहरू बनाउन प्रयोग गर्थे। त्यसैले ट्रम्पको शुल्कले लागत बढाउने र अमेरिकी कारखानाहरूले भर पर्ने आपूर्तिहरू घटाउने जोखिम बढाउँछ, जसले गर्दा उनीहरू कम प्रतिस्पर्धी हुन्छन्।

परामर्शदाता फर्म अक्सफोर्ड इकोनोमिक्सकी चिनियाँ अर्थशास्त्री लुइस लूले हालैका वर्षहरूमा अमेरिकी बजारमा चीनको निर्भरता घटाउने क्षमताको अर्थ ‘उनीहरूले खरिदारहरूको लागि विकल्प खोज्न सक्षम हुने सम्भावना छ, जुन अमेरिकी पक्षले आपूर्तिकर्ताहरू फेला पार्न सक्ने भन्दा धेरै सजिलो छ।’

तैपनि, चीन पनि व्यापार युद्धबाट अक्षुण्ण रहने छैन। व्यापार युद्धको प्रभावलाई उद्धृत गर्दै, अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोषले गत महिना यस वर्ष र अर्को वर्ष चिनियाँ अर्थतन्त्रको दृष्टिकोणलाई डाउनग्रेड गरेको थियो।

‘चीनलाई संयुक्त राज्य अमेरिका चाहिन्छ,’ ह्वाइट हाउसका प्रेस सचिव क्यारोलिन लेभिटले शुक्रबारको समाचार सम्मेलनमा भनिन्, ‘उनीहरूलाई हाम्रो बजार चाहिन्छ। उनीहरूलाई हाम्रो उपभोक्ता आधार चाहिन्छ।’ सचिव बेसेन्टलाई थाहा छ कि उनी यस सप्ताहान्तमा स्वदेशमा राष्ट्रपतिको पूर्ण समर्थन, विश्वास र विश्वासका साथ स्विट्जरल्याण्ड जाँदैछन्।

वास्तवमा, चीनमा कूटनीतिज्ञको रूपमा पनि काम गरेका मुनले भन्सारले दुवै तरिकाले कटौती गरेको उल्लेख गरे – ‘दुवै द्विपक्षीय व्यापारमा अत्यधिक निर्भर छन्। उनीहरूले आफूलाई कुनामा राखेका छन्।’

चीनस्थित ईयू चेम्बर अफ कमर्सका अध्यक्ष जेन्स एस्केलुनले अमेरिकी र चिनियाँ अधिकारीहरू भेटिरहेकोमा राहत व्यक्त गरे।

‘धेरै राम्रो,’ उनले भ्याटिकन सम्मेलनलाई औंल्याउँदै भने, जसले भर्खरै नयाँ पोपलाई प्रेरणाको रूपमा छानेको थियो, ‘तिनीहरूलाई एउटा कोठामा बन्द गर्नुहोस् र त्यसपछि आशा छ सेतो धुवाँ निस्कनेछ।'(एपी)