काठमाडौं। प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले आफ्नो अघिल्ला कार्यकालमा अधिकांश ठाउँमा ‘केपी बा आइ लभ यु’ मात्रै सुने। राजनीतिक समीकरण फेरियो, ओली प्रधानमन्त्रीमा दोहोरिए।

उनका लागि यसपटकको कार्यकाल भने ठीक उल्टो भयो। उनीप्रति अघिल्लो कार्यकालमा देखिएको प्रेम अहिले आक्रोशमा बद्लिएको छ। सार्वजनिक कार्यक्रममै उनीविरुद्ध नारा लाग्ने गरेको छ। त्यसैले अहिले उनी जहाँ पुग्छन्, त्यहाँको सुरक्षा व्यवस्था कडा पारिन्छ।

संसदीय व्यवस्थामा विपक्षीले आक्रोश ओकल्नु नौलो होइन। तर, ओलीसँग उनकै दल नेकपा (एमाले)का नेता/कार्यकर्ता पंक्ति सन्तुष्ट छैनन्। पहिला ओलीको चर्को बचाउ गर्ने नेता/कार्यकर्ता अहिले मौन छन्, यसको कारण हो उनीप्रति पार्टीभित्रै असन्तुष्टि बढ्नु।

अहिले जसरी काठमाडौं विषालु हावाका कारण निस्सासिरहेको छ, त्यस्तै छ ओलीविरुद्ध एमालेभित्रको उकुसमुकस पनि। सत्ता साझेदार दल नेपाली कांग्रेसका नेताहरुले त बेलाबखतमा ओलीप्रति सार्वजनिकरुपमा नै आक्रोश व्यक्त गरेकै छन्।

गत असारमा समीकरण गरे अनुसार आर्थिक सुधार र सुशासनको मामिलामा ९ महिनामा परिणाममुखी काम नभएको भन्दै सरकारप्रति सत्तारुढ दलभित्रै असन्तुष्टि बढेको हो।

सरकारको नेतृत्व गरिरहेकोले अहिले ओलीलेविरुद्ध बढी आक्रोश छ। चैत १५ गते राजावादीले गरेको प्रदर्शनमा सहभागी युवाले ज्ञानेन्द्र शाहको जयजयकार गर्नुको साटो ओलीविरोधी चर्का नारा लगाएका थिए।

आक्रोश ओलीप्रति मात्र छैन, कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवा र नेकपा (माओवादी केन्द्र)का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डको पनि आलोचना बढेकै छ। पाएका अवसरमा जनताको जीविकामा परिवर्तन देखिने काम गर्न नसकेको तर सत्तामा निरन्तर आशक्ति देखाइरहेको भन्दै देउवा र दाहालप्रति पनि जनस्तरमा आक्रोश बढिरहेको हो।

सामाजिक सञ्जालमा यी तीन नेताको तस्वीर राखेर ‘नो नट अगेन’ अभियान चलिरहेको छ। अहिले दलका यी नेताप्रतिको असन्तुष्टिलाई राजावादीहरुले मलजल गरिरहेका छन्।

तर, तीनकुने घटनापछि ओली, देउवा र दाहाल असन्तुष्टि आफूप्रति रहेको तथ्य जान्दाजान्दै पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहलाई देखाएर पन्छिन खोजिरहेका छन्।

तीन नेताले आफ्ना कारण फैलिएको चरम निराशाको बेवास्ता गर्नु व्यवस्थाकै लागि प्रतिकूल हुन सक्ने विश्लेषकहरुको चेतावनी छ।

‘२०४६ सालयता विभिन्न बेलामा सत्तामा पुगेको नेतृत्व डेलिभरी दिन चुक्यो। उनीहरुलाई नफेरि अब अहिलेको निराशा र असन्तुष्टि चिर्न सकिँदैन। शीर्ष नेताविरुद्धको असन्तुष्टिले व्यवस्थामाथि प्रश्न उठाउनेलाई सहयोग गरिरहेको छ,’ राजनीतिक विश्लेषक गेजा शर्मा वाग्ले भन्छन्। 

विश्लेषकहरु आक्रोशित नागरिकमा आशा जगाउन नेतृत्व परिवर्तनसँगै राजनीतिमा पुनर्संरचना एकमात्रै विकल्प हो भन्छन्। 

त्यसो भए के ओली, प्रचण्ड र देउवालाई नेतृत्वबाट बिदा गर्न पार्टीहरुमा गृहकार्य भइरहेको छ त?

छैन।

एमालेसँगको सहमति अनुसार ओलीले दुई वर्ष सरकारको नेतृत्व गरेपछि देउवा प्रधानमन्त्री बन्ने दाउमा छन्। पाँच पटक प्रधानमन्त्री हुँदा नाम कमाउनुभन्दा बद्नाम भएका देउवालाई पार्टीभित्रबाटै कसैले चुनौती दिने अवस्था देखिंदैन। दुई वर्षअघि देउवालाई संसदीय दलको नेतामा चुनौती दिएका महामन्त्री गगन थापा अहिले उनकै विश्वासपात्र बनेका छन्।

प्रधानमन्त्री पदको आशक्ति नछोडेका देउवा पार्टीको विधानका कारण अब सभापति निर्वाचित हुन भने पाउने छैनन्। कांग्रेसको विधानमा दुई पटकभन्दा बढी पार्टी सभापति हुन नपाउने व्यवस्था छ।

पार्टी विधानको व्यवस्थाका कारण अबको महाधिवेशनबाट कांग्रेसको नेतृत्व भने फेरिनेछ। तर, एमाले र माओवादी केन्द्रका हकमा ओली र दाहाल दुवै नेतृत्व छोड्ने पक्षमा छैनन्।

पार्टी विधानले ७० वर्ष नाघेपछि जिम्मेवारीमा बस्न नपाइने भनेपनि ओलीले आफ्ना लागि विधान संशोधन गर्ने जनाउ यसअघि नै सार्वजनिकरुपमा दिइसकेका छन्। साढे १० वर्षदेखि पार्टीमा एकछत्र राज गरिरहेका ओलीलाई चुनौती दिने हिम्मत कुनै नेताले गरेका छैनन्। आफूलाई युवा नेता भन्नेहरु ओलीसामु ‘मुसो’ जस्ता देखिन्छन्।

ओलीविरुद्ध चुइँक्क बोले भीम रावल जस्तै पार्टीबाटै बाहिरिनु पर्ने भयका कारण एमाले नेताहरुले आफूलाई ‘दास’ बनाइरहेका छन्। उनीहरु ११औं महाधिवेशनबाट ओलीलाई नै सर्वसम्मत अध्यक्ष बनाउने तयारीमा छन्।

एमाले उपमहासचिव प्रदीप ज्ञवाली पार्टीको नेतृत्व फेर्दैमा समस्या समाधान नहुने बताउँछन्। नेतृत्वका लागि अहिले ओली नै सक्षम रहेको उनको भनाइ छ।

‘पार्टी अध्यक्षका हिसाबले केपी ओलीले नेतृत्व गरेको १० वर्ष त भयो। नयाँ महाधिवेशन आउँदा के हुन्छ? त्यतिबेला नै छलफल हुन्छ। प्रधानमन्त्री पनि यो १० वर्षमा उहाँ तेस्रो/चौथो पटक भएको हो। उमेर र व्यक्तिभन्दा पनि डेलिभरी के भयो? सिस्टमले काम गर्‍यो कि गरेन? भन्नेमा जानुपर्छ,’ ज्ञवालीले भने। 

ओलीविरुद्ध मुख खोल्ने हिम्मत गर्न नसक्दा एमालेमा उनीपछिको नेता को भन्नेमा कार्यकर्ता पंक्ति नै अलमलमा छ।

माओवादी केन्द्रको अवस्था एमालेको भन्दा फरक छैन। पार्टी गठनयता लगातार नेतृत्वमा रहेका दाहाललाई औपचारिकरुपमा हालसम्म कुनै नेताले चुनौती दिएका छैन। कुनै नेताले आफूविरुद्ध आवाज उठाइ हालेको अवस्थामा दाहालले ती नेतालाई किनारामा पारेर अरुको मुख थुन्ने गरेका छन्।

केही समययता उपमहासचिव जनार्दन शर्माले पार्टीको नेतृत्व फेर्नुपर्ने बताउँदै आएका छन्। त्यही कारण दाहालले अहिले शर्मालाई आफ्नो टिम बाहिर पारेका छन्। यसबाट दोस्रो तहका अरु नेता हच्किएका छन्। 

नारायणकाजी श्रेष्ठ, पम्फा भुसाल, गिरिराजमणि पोखरेल, वर्षमान पुन, शक्ति बस्नेत, हरिबोल गजुरेल लगायत नेताको ध्यान दाहाललाई रिझाउनेतिरै छ। अहिलेसम्को अवस्था हेर्दा दाहाल उनले चाहेसम्म माओवादीको अध्यक्ष पदमा बहाल रहनेछन्।

‘एउटा स्वाभाविक प्रक्रियामा पुराना नेताको बिदाइ हुन्छ। नयाँ आउँछन्। नयाँले पनि पार्टीभित्र र आन्दोलनमा आफूलाई स्थापित गर्नुपर्छ। जो आफ्नो ढंगले काम गर्छन्, उनीहरु आएका छन्। तर, जबर्जस्ती छोडदेउ भन्नु अराजकता फैलाउने र समाजलाई गलत दिशामा लैजाने सोच हो,’ उपमहासचिव पोखरेलले भने।

२०७८ भदौ २ गते एमाले विभाजन भएर नेकपा (एकीकृत समाजवादी) गठन गरेका माधव नेपाल पनि नेतृत्वमा पुरानै अनुहार हुन्। करिब १५ वर्षसम्म एमालेको नेतृत्व गरेका नेपालले २०६५ मा एमालेको नेतृत्व छोडेकामा १३ वर्षपछि गठन भएको एकीकृत समाजवादीको नेतृत्व गरे।

यो पार्टीले २०८१ असारमा महाधिवेशन गर्‍यो। तर, नेपाललाई कसैले पनि चुनौती दिने हिम्मत गरेन। उनी सर्वसम्मतरुपमा अध्यक्षमा दोहोरिए।

घनश्याम भुसालले अध्यक्षका लागि तयारी गरेको भनिए पनि उनी महासचिव पद सुनिश्चित भएपछि नेपालसामु लम्पसार परे।

त्यसैले त विश्लेषक वाग्ले कांग्रेसबाहेक दलमा नयाँ नेतृत्वको अपेक्षा गर्ने अवस्था छैन भन्छन्। ‘कांग्रेसमा देउवा अब दोहोरिन सम्भव छैन। त्यसैले लोकप्रिय, परीक्षण नभएको र जनमत राम्रो भएको नेतृत्व आउँछ जस्तो लाग्छ। तर, अरु दलमा मैले तत्काल नयाँ नेतृत्व आउने सम्भावना देखिरहेको छैन,’ उनले भने। 

पुरानो होस् या नयाँ दल, नेतृत्व फेर्नका लागि दोस्रो पुस्ताले दबाब बढाउन नसक्दा नागरिक वाक्क छन्। राजनीतिशास्त्रका प्राध्यापक लोकराज बरालले दोस्रो पुस्ता कमजोर भएकै कारण नेतृत्वमा पटक-पटक एउटै व्यक्ति दोहोरिएको र पुरानो नेतृत्वले पर्फर्मेन्स नदेखाएकाले नागरिक निराश बनेको बताए।

‘एउटै मान्छे सधैंभरी त्यही कुर्सीमा रहेपछि नागरिक वाक्क हुन्छन्। गर्न केही नसक्ने, अनि खाली त्यही पदमा बसिरहने भएपछि निराश हुनु, आक्रोश व्यक्त हुनु स्वाभाविक हो,’ उनले भने।

राजनीतिक नेतृत्वप्रति जनआक्रोश व्याप्त रहेका बेला समेत दोस्रो पुस्ताले अग्रसरता नदेखाए अब पार्टीहरु नै संकटमा पर्ने बरालको बुझाइ छ।

‘कसैले पनि ल आउ भनेर दिँदैन नि। त्यसका लागि तयारी गर्नुपर्‍यो। दबाब दिएर हुन्छ कि आफ्नो प्रभाव बढाएर हुन्छ कि त्यो गर्नुपर्छ। एमालेमा त ओलीको अगाडी कसैले बोल्नै सक्दैन। माओवादीमा पनि एमालेको जस्तै हो। कांग्रेसमा अलिकति लोकतान्त्रिक अभ्यास छ,’ बरालले भने। 

अर्का विश्लेषक वाग्ले पनि नेतृत्व परिवर्तन नगरे अब पार्टीहरु चरम संकटमा पर्ने ठान्छन्।

‘बालेन, रास्वपा लगायतले भोट पाएको दलहरुप्रतिको वितृष्णाले हो। पुराना दलको नेतृत्वप्रति आक्रोश झनै बढ्दो छ। त्यसलाई बुझेर नेतृत्व बदल्ने काम भएन भने संकट बढेर जाने छ,’ वाग्लेले भने।