बिजयराज खनाल/बिजमाण्डू
काठमाडौं । वाणिज्य बैंकहरुमा बढ्दो तरलताको व्यवस्थापन चुनौतीपूर्ण बन्दै गएपछि त्यसको प्रभाव उनीहरुको नाफामा देखिएको छ । सञ्चालनमा रहेका ३० मध्ये शनिवारसम्ममा वित्तीय विवरण प्रकासित गरेका २८ वाणिज्य बैंकको कुल नाफा सात प्रतिशतमा सिमित भएको छ । हिमालयन र राष्ट्रिय बाणिज्य बैंकले अहिलेसम्म विवरण सार्वजनिक गरेका छैनन् ।

बैंकहरुको कुल व्याज आम्दानीको वृद्धि कम भएपछि यसको प्रभाव नाफामा परेको हो । अघिल्लो बर्ष १६ अर्ब ७५ करोड रुपैयाँ नाफा कमाएका २८ वाणिज्य बैंकको नाफा बढेर १७ अर्ब ९५ करोड रुपैयाँ पुगेको छ । त्यस्तै, बैंकको व्याज आम्दानी ३७ अर्ब ९२ करोड रुपैयाँबाट करिब छ प्रतिशतले बढेर ४० अर्ब २० करोड रुपैयाँ पुगेको छ ।

एनएमबी बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत उपेन्द्र पौड्यालले व्यवसायको आकार गत बर्षभन्दा २० प्रतिशत वृद्धि भए पनि व्याज आम्दानी भने पाँच प्रतिशतभन्दा कम छ । बढ्दो तरलताको व्यवस्थापन हुन नसकेकोले समस्या देखिएको उनले बताए ।

सिईओ पौड्यालले भने, बैंकहरुले तरलता व्यवस्थापन गर्न कडा प्रतिस्पर्धा गनुपरेको छ, उनीहरुले कतिपय लोन प्रडक्टको व्याजदर सातदेखि साढे सात प्रतिशतसम्म बनाएका छन । त्यस्तै, तरलता व्यवस्थापनको लागि निक्षेपको व्याजदर पनि घटाउन थालेका छन, अर्काे तर्फ बैंकसंग २० प्रतिशत निक्षेप आइडल रहन्छ, त्यसको लगानी गर्न आवश्यक उपकरण छैन ।

यही साउनदेखि राष्ट्र बैंकले निक्षेप र कर्जाको व्याजदर बीचको अन्तर (स्प्रेडदर) घटाएर पाँच प्रतिशतमा सिमित राख्नुपर्ने व्यवस्था गरेको छ । राष्ट्र बैंकले यस्तो व्यवस्था लागू नगरे पनि तरलता व्यवस्थापन चुनौंतीपूर्ण बन्दै गएपछि बैंकहरुको स्प्रेड दर स्वतः घट्न थालेको उनले बताए ।

अघिल्लो बर्ष यी कुल बैंकको कर्जा निक्षेप अनुपात ७४.७७ प्रतिशत रहेकोमा यस बर्ष यस्तो अनुपात ७६ प्रतिशत पुगेको छ । तर पनि बैंकहरुले राष्ट्र बैंकले तोकेको कर्जा निक्षेप अनुपात ८० प्रतिशतमा सिमित राख्दा पनि ४० अर्ब ९१ करोड लगानी गर्न सकेका छैनन ।

त्यस्तै, बैंकहरुले राखेको कुल निक्षेपको २० प्रतिशत रकम अर्थात् दुई खर्ब छ अर्ब रकम सरकारी ऋणपत्र तथा अन्तर बैंक कर्जाको रुपमा लगानी गर्न सक्छन । तर दुवै उपकरणले अहिले ठूलो प्रतिफल दिन नसकेको पौड्यालले स्पष्ट पारे ।

२८ मध्ये दुई बैंक नोक्सानमा छन्, पाँच बैंकको नाफा घटेको छ । ग्राण्ड बैंक एक अर्ब ६० करोड नोक्सानमा छ, त्यसैगरी किष्ट बैंक २४ करोड रुपैयाँ नोक्सानमा छ । बैंक अफ काठमाण्डु, जनता, कृषि बिकास, सनराइज बैंकको नाफा एकदेखि ७० प्रतिशतसम्म घटेको छ । एनसीसी, एभरेष्ट, नबिल, नेपाल इन्भेष्टमेन्ट, नेपाल बंगलादेश बैंक गरि पाँच बैंकको नाफा छ प्रतिशतभन्दा कम छ ।

सानिमा बैंकका प्रमूख कार्यकारी अधिकृत भुवनकुमार दाहालले यसपटक रियल स्टेटको कारोबार केही बढेकोले लोन रिकभर हुन सकेकाले बैंकहरु नाफामा देखिएको बताए । उनले भने, रियल स्टेटको रिकभर नभएको भए समस्या पर्ने थियो ।’

अहिले अधिकांश बैंकहरुले सम्भावित जोखिममा राख्नुपर्ने रकम कम भएकोले नाफामा सुधार भएको उनले जानकारी दिए । तर व्याजदर घटेकाले लगानीकर्ताको कर्जा लिने क्षमता बढेको र यसले खराब कर्जामा सुधार देखिएको एनएमबीका पौड्यालले बताए ।

बैंकहरुको अघिल्लो बर्षको तुलनामा गत आर्थिक बर्षमा राइटब्याक चार प्रतिशतले घटे पनि यो रकम चार अर्ब ५९ करोड रुपैयाँ छ । बैंकहरुको प्रोभिजनिङ पनि चार प्रतिशतले घटेर आठ अर्ब ५८ करोडमा सिमित छ । बैंकहरुको कुल कर्जामा खराब कर्जाको अनुपात औसतमा ३.२७ प्रतिशत छ भने खराब कर्जा वापत औसतमा तीन सय ६१ प्रतिशत रकमको व्यवस्था गरेका छन ।

दाहालले बैंकहरुको पूँजी (चुक्तापूँजी र सञ्चिती)को वृद्धि दर उलेख्य भए पनि नाफा बढ्न नसक्नुले पूँजी व्यवस्थापन चुनौती बनिरहेको बताए । बैंकहरुको चुक्ता पूँजी आठ प्रतिशतले बढेर ८२ अर्ब ३३ करोड रुपैयाँ र सञ्चिती ६२ प्रतिशतले बढेर ४३ अर्ब ३८ करोड रुपैयाँ पुगेको छ ।

राष्ट्र बैङ्कले तोके अनुसार कुमारी बैंक, लक्ष्मी बैंक, सिद्धार्थ बैंक, लुम्बिनी बैंक, एनसीसी बैंक, एभरेष्ट बैंक र बैंक अफ काठमाण्डूको यो अवधिमा चुक्तापूँजी दुई अर्ब रुपैयाँ पुगेको छैन । बैंकहरुको निक्षेप १९ प्रतिशत र कर्जा २१ प्रतिशतले बढेको छ । बैंकहरुको निक्षेप १० खर्ब ३२ अर्ब रुपैयाँ र कर्जा सात खर्ब ८४ अर्ब रुपैयाँ छ ।

बैंकहरुको रियल स्टेटमा भने कर्जा  लगानी बढ्न सकेको छैन । अघिल्लो आवको तुलनामा गत आवमा बैंकहरुको यस्तो कर्जा २.१६ प्रतिशतले घटेर ५२ अर्ब ७७ करोड रुपैयाँमा सिमित भएको छ ।

त्यस्तै सेयरको धितोमा दिइने कर्जा (मार्जिन लेण्डिङ) पनि ८२ प्रतिशतले वृद्धि भएर १० अर्ब २२ करोड रुपैयाँ पुगेको छ । कुल कर्जामा बैंकहरुको रियल स्टेटमा ६.७२ प्रतिशत र मार्जिन लेण्डिङमा १.३० प्रतिशतले लगानी बढेको छ ।

बैंकहरुको सञ्चालन नाफा नौं प्रतिशतले बढेर २२ अर्ब १६ करोड रुपैयाँ पुगेको छ । ग्राण्ड बैंकको सञ्चालन नोक्सान एक अर्ब ६५ करोड रुपैयाँ रहेको छ । त्यस्तै, छ बैंकको सञ्चालन नाफा घटेको छ ।

बैंकहरुको औसतमा पूँजी पर्याप्तता कोष अनुपात भने १२.३८ प्रतिशत छ । किष्ट, ग्राण्ड, नेपाल बैंक, माछापुच्छ्रे र एनएमबीको यस्तो अनुपात ११ प्रतिशतभन्दा कम छ । बैंकहरुले कर्जा प्रवाहको लागि दिने आधार व्याजदर औसतमा ८.४४ प्रतिशत छ ।

बैंकहरुको कर्जा निक्षेप बीचको व्याज अन्तर दर (स्प्रेड दर ) औसतमा ४.५९ प्रतिशत छ । स्ट्याण्डर्ड चार्डर्ड र कृषि बिकासको यस्तो दर छ प्रतिशतभन्दा बढि छ । बैंकहरुको सेयर प्रतिफल (रिर्टन अन इक्विटी) नकारत्मक रहको दुई बैंक किष्ट र ग्राण्ड बैंक अलग्याउँदा अन्यको औसतमा १५.४४ छ ।