भारतीय प्रतिबन्धपछि विश्वभर गहुँको मूल्य उकालो, प्रतिबन्धप्रति विकसित राष्ट्र असन्तुष्ट

बिजमाण्डू
२०७९ जेठ २ गते १३:१२ | May 16, 2022
भारतीय प्रतिबन्धपछि विश्वभर गहुँको मूल्य उकालो, प्रतिबन्धप्रति विकसित राष्ट्र असन्तुष्ट


काठमाडौं। भारतले मुख्य खाद्यान्न निर्यातमा प्रतिबन्ध लगाएपछि अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा गहुँको मूल्य उकालो लागेको छ। बेन्चमार्क गहुँ सूचकांक शिकागोमा ५.९ प्रतिशतको रूपमा बढेको छ। एक बुशेल (बुशेलमा २५ केजी हुन्छ) १२.४७ डलर पुगेको छ।

Tata
GBIME
Nepal Life

यो दुई महिनामा भएको उच्चतम वृद्धि हो। गर्मीको लहरले भारतको गहुँ बालीमा असर गरेको र आन्तरिक मूल्यवृद्धि हालसम्मकै रेकर्ड उच्च भएको भन्दै भारतले निर्यात प्रतिबन्ध लगाइएको हो।

भारतको वाणिज्य मन्त्रालयले शुक्रबार एक सूचना प्रकाशित गरी गहुँ निकासीमा रोक लगाएको थियो। यस वर्ष विश्व बजारमा गहुँको मूल्य लगभग ६० प्रतिशतले बढेको छ, जसले रोटीदेखि चाउचाउसम्म सबैको मूल्य बढाएको छ।

एक वर्षअघि भारतको खुद्रा बजारमा गहुँको पिठोको औसत मूल्य प्रति क्विन्टल २,८८० भारु थियो। अहिले बढेर प्रतिक्विन्टल ३,२९१ भारु पुगेको छ। अर्थात् पछिल्लो एक वर्षमा खुद्रा बजारमा पिठोको मूल्य प्रति क्विन्टल करिब चार सय रुपैयाँले बढेको छ।

नेपालमा पनि एक वर्ष पहिले प्रति क्विन्टल ३०१५ रुपैयाँ रहेको थियो। तर रुस-युक्रेन युद्धका कारण यो वर्ष प्रतिक्विन्टल १५० रुपैयाँले मूल्यवृद्धि भएर ३१६५ पुगेको छ।

भारतले आफ्ना खाद्य सुरक्षा आवश्यकताहरू पूरा गर्न आपूर्ति अनुरोध गर्ने देशहरूलाई भने अझै पनि जारी गरिसकेका ऋण पत्रहरूद्वारा समर्थित निर्यातलाई अनुमति दिएको जानकारी दिएको छ।

सरकारी अधिकारीहरूले पनि प्रतिबन्ध स्थायी नभएको र परिमार्जन गर्न सकिने बताए। तर, जर्मनीमा बसेको समूह अफ सेभेन (जी ७) राष्ट्रका कृषि मन्त्रीहरूले यो निर्णयको आलोचना गरेका छन्। 'यदि सबैले निर्यात प्रतिबन्ध लगाउन वा बजार बन्द गर्न थाल्छन् भने यसले संकट झन् झन् बिग्रिन्छ,' जर्मन खाद्य तथा कृषि मन्त्री सेम ओजडेमिरले भने।

जी ७ विश्वको सात ठूला अर्थतन्त्र भएको मुलुकको संगठन हो, जसले विश्वव्यापी व्यापार र अन्तर्राष्ट्रिय वित्तीय प्रणालीमा प्रभुत्व जमाउँछ। ती राष्ट्र क्यानडा, फ्रान्स, जर्मनी, इटाली, जापान, बेलायत र संयुक्त राज्य अमेरिका हुन्।

भारत विश्वको दोस्रो ठूलो गहुँ उत्पादक देश भएतापनि यसका अधिकांश बाली घरेलु बजारमा बिक्री हुने भएकाले यो पहिले प्रमुख निर्यातकर्ता थिएन। तर रुसी आक्रमणपछि युक्रेनको गहुँको निर्यात घटेको छ। अन्य प्रमुख उत्पादकहरूमा खडेरी र बाढीले बालीलाई खतरामा पार्दै, कमोडिटी व्यापारीहरूले कमीको अंशको लागि भारतबाट आपूर्तिको अपेक्षा गरेका थिए।

प्रतिबन्ध अघि भारतले यस वर्ष एक करोड टन गहुँ ढुवानी गर्ने लक्ष्य राखेको थियो। युक्रेन युद्धसँगै विश्व खाद्यान्नको मूल्य मार्चमा ताजा कीर्तिमानी उचाइमा पुगेको संयुक्त राष्ट्रसंघले जनाएको छ।

भारतमा विश्वभरको खाद्यान्नको सञ्चितिको १० प्रतिशत हिस्सा रहेको अमेरिकी कृषि मन्त्रालयको तथ्यांक छ। धेरै ठूलो खाद्यान्न बचत किसानलाई प्रदान गरिएको प्रशस्त सहुलियतका कारण सम्भव भएको हो। भारतले विश्वव्यापी खाद्यवस्तु आपूर्तिको कमीलाई धान्न सक्ने भएकाले यसको विशेष जिम्मेवारी रहेको अन्य राष्ट्रहरू समेतको मत छ।

संयुक्त राष्ट्रसंघले अप्रिलमा खाद्यान्नको विश्वव्यापी मूल्यमा थोरै कमी आएको तर गत वर्षको सोही अवधिको तुलनामा झण्डै ३० प्रतिशत बढी रहेको बताएको छ। खाद्यान्नको मूल्यमा वृद्धिसँगै ऊर्जाको मूल्यमा भएको वृद्धिले विश्वभर मुद्रास्फीतिलाई बढावा दिइरहेको छ।

यसले यूएस फेडरल रिजर्भ र बैंक अफ इङ्गल्याण्ड लगायतका प्रमुख केन्द्रीय बैंकहरूलाई बढ्दो मूल्यलाई नियन्त्रण गर्ने प्रयासमा ब्याज दर बढाउन बाध्य पारेको छ।

उच्च लागतले विश्वव्यापी आर्थिक वृद्धिलाई असर गर्न सक्छ। आइतबार, वाल स्ट्रिट लगानी बैंकिङ विशाल गोल्डम्यान साक्सका वरिष्ठ अध्यक्ष लोयड ब्ल्याङ्कफेनले विश्वको सबैभन्दा ठूलो अर्थतन्त्रमा मन्दीको धेरै उच्च जोखिम रहेको बताएका छन्।