काठमाडौं। अत्यधिक गर्मी र खडेरीले अलिभ (जैतुन)को तेल उत्पादन प्रभावित भएको छ। यसले अलिभ आयल उद्योगमा संकट बढेको छ।

दक्षिणी युरोपमा बढेको तापक्रमले जनजीवन मात्रै प्रभाव पारेको छैन, डढेलोका घटना बढेका छन्। जैतुनका बोटहरुलाई चर्को गर्मीले प्रतिकूल असर परेको छ। तेल उद्योगका विज्ञहरूले आगामी दिनमा अलिभ तेलको मूल्य आकाशिने र सम्भावित अभावको चेतावनी दिएका छन्।

जैतुनलाई ओसिलो ठाउँ चाहिन्छ। धेरै तातो हुँदा बोटहरु सुक्दै जान्छन्। फूल फुल्ने समय अर्थात् वसन्तमा तापक्रम बढ्दा उत्पादन प्रभावित हुन्छ। गत वर्ष पनि युरोप निकै तातिएको थियो, जसको असर जैतुनको तेल उत्पादनमा परेको थियो।

संसारमा अलिभको तेल उत्पादनमा सबैभन्दा बढी गर्ने मुलुक स्पेन हो। इटाली र ग्रीस पनि उत्पादक देशहरू हुन्। स्पेनको उत्पादन हाल करिब ६ लाख २० हजार मेट्रिक टनमा झरेको छ। जुन पाँच वर्षको औसत लगभग १३ लाख मेट्रिक टन थियो।

केही अघिदेखि नै फसल उत्पादन घट्दै थियो। अब झन यो वर्षको गर्मीले निम्त्याएको खडेरीले तेलको उत्पादनमा अझ असर पर्ने देखिएको छ। स्पेनको तापक्रम अप्रिलदेखि ४० डिग्री सेल्सियस (१०४ फरेनहाइट) तर्फ धकेलिएको छ।

अक्टोबर र नोभेम्बरमा फसल काट्ने समय नहुँदासम्म कति क्षति हुन्छ भनेर यकिन हुने छैन। तर युरोपेली अलिभ तेलको उत्पादन ७ लाख मेट्रिक टनको क्षति हुन सक्ने अनुमान छ। पाँच वर्षको औसतको तुलनामा यो ३० प्रतिशतभन्दा बढीले गिरावट हो।

अलिभ तेलको थोक मूल्य गत वर्षको सोही समयको तुलनामा दोब्बर भएको तथ्यांकले देखाएको छ। यी सबै संकेतहरूले अर्को फसलमा कमी हुने संकेत गर्छ। तर यसलाई अन्तर्राष्ट्रिय अलिभ काउन्सिलले परिस्थितिजन्य संकट भन्न छाडेको छ। ‘हामी जलवायु परिवर्तनको परिणामको रूपमा जटिल परिस्थितिको सामना गरिरहेका छौं,’ अन्तर्राष्ट्रिय अलिभ काउन्सिलले विज्ञप्तिमा भनेको छ।

विश्वव्यापी रूपमा अलिभ तेलको उत्पादन अक्टोबर २०२२ र सेप्टेम्बर २०२३ बीचमा २० प्रतिशत घट्ने भविष्यवाणी गरिएको काउन्सिलले जनाएको छ। यसले उपभोक्तालाई कत्तिको असर गर्छ भन्ने स्पष्ट छैन। मूल्यहरू माथि बढ्दै जाँदा ठूलो प्रश्न यो हुनेछ उपभोक्ताहरूले बढेको मूल्यमा अलिभ तेल खरिद गरिरहन्छन् की सट्टामा अरु तेल चलाउन थाल्छन्?

चरम गर्मीले खानामा उत्पन्न हुने समस्या धेरै छ। ‘यो यस्तो चरणमा पुगेको छ जहाँ चिन्ताहरू अलिभ तेलको लागि मात्र होइन तर धेरै बालीहरूको लागि महत्त्वपूर्ण छन्,’ काइल हल्याण्डले भने। काइल हल्याण्डले बजार अनुसन्धान समूह माइनटेकमा तेल र तिल बीउ विश्लेषण गर्छन्।

डार्टमाउथ कलेजका जलवायु अनुसन्धानकर्ता कोरी लेस्क भन्छन्, ‘चरम गर्मी जलवायुको प्रभाव हो जसको लागि बालीहरू सबैभन्दा कमजोर हुन्छन्, मुख्यतया यसले पानीको तनाव निम्त्याउँछ। खाद्यन्न बाली तिर्खाको वातावरण र सुक्खा माटोको बीचमा अड्किएको छ, जसले स्थायी क्षति निम्त्याउन सक्छ।’

यस गर्मीमा गर्मी, खडेरी र बाढीको चपेटामा परेको इटालीमा फलफूल बालीमा विशेष असर परेको इटालियन किसान संघ, कोल्डिरेट्टीका आर्थिक प्रबन्धक लोरेन्जो बज्जानाले बताइन।

चेरीको फसल करिब ६० प्रतिशतले घटेको छ। पीच र नेक्टारिन करिब ३० प्रतिशतले र खुबानी २० प्रतिशतले घटेको अनुमान छ। टमाटरहरू पनि समस्यामा छन्, असिनाले क्षतिग्रस्त र घामले जलेको छ।

जलवायु परिवर्तनले विश्वभर जस्तै इटालीमा पनि खेतीमा बाधा पुर्‍याइरहेको बज्जानाले बताइन। क्षति न्यूनीकरणका लागि केही योजनाहरु भइरहेको उनले बताइन। यस्तै यसले सुन्तलाको सिजनमा भएको जत्तिकै ठूलो आँधी वा असिना पर्दा सबै कुरा गाह्रो हुन्छ।

भारतमा बढ॥ गर्मीको लहर र भारी वर्षापछि टमाटरको मूल्य गत महिना ४०० प्रतिशतभन्दा बढी बढेको थियो। देशभरका केही म्याकडोनाल्डका रेस्टुरेन्टहरूले जुलाईमा मेनुबाट टमाटरहरू अस्थायी रूपमा हटाए र बर्गर किङले गुणस्तर र आपूर्ति समस्याहरू उद्धृत गर्दै अगस्टमा बन्द गर्‍यो।

अमेरिकामा, दक्षिण र पश्चिममा बालीहरू विशेष रूपमा प्रभावित देखिएको इलिनोइस अर्बाना-चैम्पेन विश्वविद्यालयको कृषि विद्यालयका प्राध्यापक निकोलस पाउलसनले बताए।

‘धेरै सुक्खा अवस्थासँग जोडिएको गर्मीले ती क्षेत्रहरूमा गहुँ, कपास, मकै र भटमास जस्ता प्राथमिक बालीहरूलाई असर गर्छ,’ उनले भने।

विज्ञहरूले खाद्य उत्पादनको लागि अझ नराम्रो हुने चेतावनी दिएका छन्। किनकि मानव कारणले जलवायु संकटले चरम मौसमको आवृत्ति र गम्भीरता बढाउँछ। ‘यसले किसानहरूले सामना गर्ने जोखिम प्रोफाइललाई प्रभावकारी रूपमा परिवर्तन गर्दैछ,’ पाउलसनले भने।

हालसम्म बढ्दो गर्मीको बावजुद पनि विश्वव्यापी खाद्य प्रणाली तुलनात्मक रूपमा लचिलो साबित भएको डार्टमाउथ कलेजका लेस्कले बताए। तर चरम मौसमले जलवायु मोडेलले सुझाव दिए भन्दा छिटो गति लिइरहेको छ। यसको मतलब जलवायु जोखिमहरू सायद ठूलो छ र धेरै मानिसहरूले अनुमान गरेको भन्दा छिटो भइरहेको छ।