काठमाडौं। फेसनको बजारमा संसारभर ब्राण्डहरु आफूलाई चिनाउन, टिक्न र व्यापार बढाउन संघर्षरत छन्। बजारीकरणमा डिजिटल प्रविधि उपयोग गर्ने नयाँ पुस्ताको प्रवेशसँगै व्यापारको तरिका फेरिएका छन्। परिवर्तनशील फेसनको दुनियाँमा भारतको एउटा ब्रान्ड बर्सेनि आफ्नो बजार बढाइरहेको छ। त्यो हो- द इन्डियन ग्यारेज।

यो ब्राण्ड सुरुवातबाटै ठूलो लगानी वा योजनाको होइन। कुनै व्यापारिक घरानाको परम्परा थाम्ने विरासत पनि होइन। उद्यमशील व्यवसायका लागि सरकारी योजनाको मात्र १० लाख लाख रुपैयाँ ऋण लिएर एक युवकले सुरु गरेको ब्रान्ड हो।

करिब १२ वर्षअघि मात्र २३ वर्षका थिए अनन्त ताँतेड। उनलाई फेसन जगतमा व्यापार गर्न सकिन्छ भन्ने लाग्यो। ब्राण्ड नै स्थापना गर्ने लक्ष्यसहित ऋण लिएर व्यापारमा हात हाले। उनको कम्पनी एक दशकमै भारतका प्रमुख सहरसँगै विश्व बजारमा आफ्नो हिस्सेदारी बढाइरहेको छ।

उनीसँग काम गर्ने जोस जाँगर थियो। पर्याप्त पुँजी थिएन। सरकारी योजनामार्फत १० लाख रुपैयाँ ऋण लिए। बैंग्लोरको कोरमंगलामा ‘द इन्डियन ग्यारेज कम्पनी’ (टीआईजीसी) को एउटा सानो अफिसमा खोले। सुरुमा अफिसमा चार जना मात्र कर्मचारी थिए।

बजारले कस्तो फेसन खोज्छ? कहाँ कपडा थोकमा पाइन्छ, कहाँ आफूले दिएका डिजाइनअनुसारको सिलाइ गर्छन्? कति लागतमा कस्ता लुगा बजार पठाउन सकिन्छ? उनले अध्ययन गरे, डिजिटल प्लेटफार्मबाट व्यापारको सम्भावना बलियो रहेको बुझे। फेसनेबल लुगा डिजाइन सुरु भयो, उत्पादनका लागि आउट सोर्सिङ गरे। बजार विस्तारै बढ्यो।

आज द इन्डियन ग्यारेज एक शक्तिशाली ब्रान्डको रूपमा उभिएको छ। अहिले वार्षिक भारु २२० करोडको कारोबार गर्ने क्लोदिङ ब्रान्ड बनेको छ। यसको बैंग्लोरमा २० हजार वर्ग फुटको अफिस छ। यो कम्पनीमा अहिले ४०० जना कर्मचारीहरूको बलियो टिम छ।

द इन्डियन ग्यारेज प्रारम्भिक दिनदेखि नै आउटसोर्स उत्पादनमा भर परेको छ। ‘हामीले यो व्यवसाय पुरुषका लागि फिट हुने डेनिमबाट सुरु गर्‍यौं र बिस्तारै हाम्रो पोर्टफोलियोलाई अन्य प्रकारका पुरुषहरूको पहिरनमा थप डिजाइन र भेराइटिज दिन विस्तार गर्‍यौं। त्यसपछि हामीले हाम्रा उत्पादनहरू बेच्न खुद्रा बिक्रेताहरूसँग सम्झौता गरेका छौं,’ अनन्तले भने।

उनको यो ब्रान्डको लक्ष्य सस्तो मूल्यमा डिजाइन र गुणस्तरका कपडा ग्राहकलाई प्रस्ताव गर्ने क्षमतामा निहित छ। कम्पनीले डेनिम ज्याकेट, सर्ट, टी-सर्ट, जिन्स, सर्ट र पजामाहरू उत्पादन गर्छ।

‘हामी एक इन्ड टु इन्ड फास्ट फेसन ब्रान्ड हौं। मुम्बई, लुधियाना, तिरुपुर, अहमदाबाद र बैंग्लोरबाट कपडा र अन्य कच्चा पदार्थहरू खरिद गर्छौं,’ अनन्त भन्छन्, ‘हाम्रो इन-हाउस डिजाइन टिमले स्केच गरेपछि हामी उत्पादनलाई आउटसोर्स गर्छौं। तयारी माल गुड़गाउँ इकाईमा गुणस्तर जाँचको लागि पठाइन्छ। त्यसपछि खुद्रा बिक्रेताहरूलाई वितरण र बिक्रीका लागि अनलाइन प्लेटफर्महरूमा हालिन्छ।’

बीबीएम फाइनल वर्षमा छँदा उनले आफ्ना साथीहरूसँग अतिरिक्त सर्टहरू बेचेर एउटा सानो व्यवसाय सुरु गरे। यसले उनलाई केही पैसा आर्जन भयो र व्यापार कसरी गर्ने भन्ने ज्ञान पनि।

बाबुको व्यवसायलाई नयाँ रुप  

अनन्त इन्दौरका हुन्, उनका बाबुले कपडा वितरकको काम गर्थे। परिवारले सामान्य आर्थिक हैसियतको थियो।

‘मेरो बुबाले आफ्नो वितरण व्यवसायलाई सुधार गर्न कडा मेहनत गर्नुभयो। तर, धेरै समय लाग्यो। मलाई अझै पनि याद छ मेरी आमाले कसरी एक सय रुपैयाँ नाफामा साडी बेचेर हाम्रो घरखर्चमा योगदान गर्नुहुन्थ्यो,’ अनन्तले भने।

आफ्नो पारिवारिक पृष्ठभूमिको बारेमा अनन्त भन्छन्, ‘मेरो हजुरबुबाले आफ्नो जन्मस्थान, जवाद, इन्दौर सहरमा नयाँ जीवन सुरु गर्न इन्दौरबाट लगभग २७५ किलोमिटर टाढाको सानो सहर छोडेर साइकलमा सारी बेच्न थाले। तर, जब उनले यो राम्रोसँग काम नगरेको देखे, उनी कपडा व्यापारमा लागे। उनको व्यवसाय भारतका विभिन्न भागबाट कपडा ल्याउने र इन्दौरमा बेच्ने व्यवसाय थियो।’

उनका बुबा पारिवारिक व्यवसायमा सामेल भए र पछि आफ्नै कपडा वितरण व्यवसाय स्थापना गरे। अनन्तले उनलाई साथ दिएर अगाडि बढे।

अनन्त सन् २००४ मा इन्दौरबाट १२ कक्षा पुरा गरेपछि थप अध्ययनको लागि बैंग्लोर गए। श्री भगवान महावीर जैन कलेजबाट बीबीएम (ब्याचलर अफ बिजनेस म्यानेजमेन्ट) सन् २००९ मा पूरा गरे। त्यसपछि, उनले एलायन्स विश्वविद्यालय बैंग्लोरबाट व्यवस्थापनमा स्नातकोत्तर डिप्लोमा गरे।

सुरुमा, द इन्डियन ग्यारेजले खुद्रा विक्रेता र वितरकहरु मार्फत कपडा बेचेको थियो। यद्यपि, जब अनन्तले भारतमा इ-कमर्समा क्षेत्रमा वृद्धि भएको देखे, उनले आफ्नो ब्रान्ड अफलाइन बिक्रीमा मात्र सीमित नहुने निर्णय गरे।

कलेज पढ्दै सर्टहरु बेच्न थाले

बीबीएम फाइनल वर्षमा छँदा उनले आफ्ना साथीहरूसँग अतिरिक्त सर्टहरू बेचेर एउटा सानो व्यवसाय सुरु गरे। यसले उनलाई केही पैसा आर्जन भयो र व्यापार कसरी गर्ने भन्ने ज्ञान पनि।

‘मेरो बुबाको आर्थिक अवस्थाको बारेमा थाहा पाएर मैले केही साथीहरूसँग मिलेर बैंग्लोरमा एउटा सानो हल भाडामा लिएँ र अतिरिक्त सर्टहरू बेच्न थालें,’ अनन्त बताउँछन्। 

कपडा उद्योगमा निर्माताहरूले आफ्नो अतिरिक्त र नबिकेका डिजाइनका कपडाहरुको स्टकलाई सस्तो मूल्यमा बिक्रेताहरूलाई बेच्ने सामान्य अभ्यास हो, जसले तिनीहरूलाई केही छुटको अफरमा बेच्छन्। अनन्तले यस्तै एउटा आइडिया लगाएर त्यस्ता कपडाहरु बिक्रीमा राखे।

उनले बीबीएमको अन्तिम वर्षको दौरान सन् २००९ मा यो उद्यम सुरु गरे र करिब ६ महिनासम्म चलाएर करिब भारु ३० हजार कमाए।

अनन्त भन्छन्, ’मेरो काकाको एक विशेष ब्रान्डका लागि सर्ट उत्पादन सेटअप थियो। हामीले उहाँबाट ‘अतिरिक्त’ सर्ट र ट्राउजरहरू लगभग १५० रुपैयाँमा किनेका थियौं र दुई सय रुपैयाँमा बेच्यौं।’ 

अनन्तले यो व्यवसाय ६ महिनासम्म सम्हालेका थिए।‘म मेरो बुबाको काँधबाट केही आर्थिक बोझ कम गर्न सक्षम भएँ र व्यापारको बारेमा पनि धेरै कुरा सिकें,’ अनन्तले भने,

‘जब मैले यी अतिरिक्त सर्टहरू बेचेर केही पकेट पैसा कमाउँदै थिएँ, मैले मानिसहरूले आफ्नो पैसाको लागि राम्रो मूल्य र गुणस्तर हो भनी बुझेमा कुनै उत्पादन पनि उनीहरु किन्छन् भन्ने कुरा बुझे। यो अनुभूतिले मूल्य-संचालित डेनिम फेसन ब्रान्ड सुरु गर्ने विचार जगायो।’

अनि आयो द इन्डियन ग्यारेज कम्पनीको सोच

आफ्नो व्यवसाय सुरु गर्न आवश्यक पुँजी बिना अनन्त लघु र साना उद्यमहरूको लागि क्रेडिट ग्यारेन्टी कोष ट्रस्टमा फर्के। भारत सरकारको एमएसएमई मन्त्रालयको नेतृत्वमा भएको यो पहलले उनलाई अति आवश्यक १० लाख ऋण दियो।

यी कोषहरू प्रयोग गरेर अनन्तले सफलतापूर्वक ‘द इन्डियन ग्यारेज कम्पनी’ सुरु गरे। सन् २०११ मा बैंग्लोरमा आफ्नै कम्पनी खोल्ने आँट गर्दा उनको उमेर २३ वर्ष थियो।

सुरुमा, द इन्डियन ग्यारेजले खुद्रा विक्रेता र वितरकहरु मार्फत कपडा बेचेको थियो। यद्यपि, जब अनन्तले भारतमा इ-कमर्समा क्षेत्रमा वृद्धि भएको देखे, उनले आफ्नो ब्रान्ड अफलाइन बिक्रीमा मात्र सीमित नहुने निर्णय गरे।

‘हामीले हाम्रो ब्रान्डलाई सबै इ-कमर्स प्लेटफर्महरूमा सूचीबद्ध गर्‍यौं जुन कपडाहरू बेचिरहेका थिए, जस्तै ९९ लेबल्स, नापतौल र अन्य धेरै,’ उनी बताउँछन्।

द इन्डियन ग्यारेजका सिर्जनशील डिजाइनरहरु छन, जो लगातार फेसनहरू अवलोकन गर्दछन्। हरेक सिजनमा कस्ता डिजाइन उपयुक्त भन्ने निर्णय गर्छन् र लुगा उत्पादन हुन्छ।

२२० करोडसम्म कारोबारको माइलस्टोन

द इन्डियन ग्यारेजको वित्तीय माइलस्टोन साझा गर्दै अनन्त भन्छन्, ‘सन् २०१२ मा, हामीले १ करोडको कारोबार गर्‍यौं। कोभिड-१९ महामारी अघि द इन्डियन ग्यारेजको राजस्व मात्र १२ करोड थियो। महामारीको समयमा यो बढेर ३० करोड रूपैयाँ पुग्यो, र गत आर्थिक वर्षको अन्त्यसम्ममा हाम्रो कारोबार २२० करोड पुगेको छ।’

महामारीको समयमा मुख्यतया अनलाइन बिक्रीमार्फत उनीहरूको आम्दानी बढ्यो। ‘हाम्रो बिक्रीको ९५ प्रतिशत अनलाइन प्लेटफर्महरू जस्तै फ्लिपकार्ट, अमेजन, मिन्त्रा र हाम्रो आफ्नै वेबसाइट लगायत अन्यबाट आएको हो,’ अनन्त भन्छन्।

द इन्डियन ग्यारेजका सिर्जनशील डिजाइनरहरु छन, जो लगातार फेसनहरू अवलोकन गर्दछन्। हरेक सिजनमा कस्ता डिजाइन उपयुक्त भन्ने निर्णय गर्छन् र लुगा उत्पादन हुन्छ। बजार पुर्‍याउँदा के चल्छ भन्ने उनीहरुको अनुमान फेल खाँदैन। ‘हामीले वर्षौंदेखि हाम्रा स्टक क्षमता पनि बढाएका छौं,’ उनी थप्छन्। 

६ महिनाअघि अनन्तले महिलाका लागि पनि पहिरन ल्याएका थिए र अहिले पुरुषको पहिरनका लागि ३ हजार स्टक र महिलाको लुगाका लागि ५ सय स्टक छन्। अहिले तिनीहरूको आधा बिक्री ठूला सहरहरूबाट हुन्छ र बाँकी आधा साना सहरहरूबाट हुन्छ। कम्पनीले उत्पादन गर्ने डिजाइनहरु सबै प्रमुख इ-कमर्स प्लेटफर्महरूमा सूचीबद्ध छन्। मिन्त्रामा शीर्ष १० फेसन ब्रान्डहरूमा पर्छ र सन् २०२२ मा एजियोमा पहिलो नम्बरमा पनि थियो।

यहाँसम्म आइपुग्न अनन्तले लामो यात्रा तय गरेका छन्। ‘म ब्रान्डलाई सफल बनाउन हरेक दिन काम गर्छु। म आइतबार बिदा पनि लिदिनँ,’ कम्पनीको यात्रा झल्काउँदै उनी भन्छन्। कम्पनीले भर्खरै क्रिकेटर सूर्यकुमार यादवलाई आफ्नो ब्रान्ड एम्बेसडरको रूपमा अनुबन्ध गरेको छ।

अनन्त आफ्नी श्रीमती इशिता र दुई छोराछोरी ध्रुवप्रताप र मीशासँग बैंग्लोरको कोरमंगलामा १३०० स्क्वायर फिटको घरमा बस्छन्। योग अभ्यास गर्छन्, संगीतको आनन्द लिन्छन्। फेसनमा धेरै रुचि राखिरहेका हुन्छन्, जसले आफ्नो व्यवसायको वृद्धिमा महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्‍याउँछ भन्ने विश्वास उनको छ। (एजेन्सी)