सुरुवातमा ऋण उठ्न केही समय लाग्छ कि भन्ने आशंका पनि थियो । तर, ग्राहकहरुले जुन किसिमले हामीलाई सहयोग गरे, जुन किसिमको हाम्रो एप्रोच भयो त्यसले रिजल्ट अलि छिटो आएको हो । एउटा विन्दुमा, एउटा समयमा गएर यो हुनेवाला नै थियो ।

नाफा त राम्रो देखियो, तर खराव कर्जाको अनुपात अझै पनि १०/१२ प्रतिशत माथि नै छ ?
खराव कर्जा १० प्रतिशतमा झरेको  छ । अघिल्लो त्रैमासमा १६ प्रतिशतजति थियो । हामीसँग अझ पनि दुई अर्ब ८५ करोडजति खराव कर्जा छ । यसमा एक अर्बजति उठाउँछौं । बाँकी रहेको अर्को एक अर्ब ८५ करोडजति उठाउन अलिकति गाह्रो हुन्छ । किनभने त्यसको धितो र त्योसँग सम्बन्धित ऋणीहरु कमजोर पृष्ठभूमिको, सम्पर्कमा आउन नखोज्ने र उहाँहरुसँगबाट सजिलै उठाउन सकिने खालका कर्जाहरु छैनन् । त्यसलाई हामीले ऋण असुली न्यायाधिकरणमा मुद्दा हाल्नु पर्ने हुनसक्छ । तर पनि हामी सकारात्मक छौं । रिकभरीका साथसाथै व्यवसायको आकारलाई पनि बढाएका कारण यसपाली राम्रो रिजल्ट आएको हो ।

अर्को बर्षको असोजसम्ममा अन्य कुनै संस्थासँग मर्जर तथा एक्विजिसन हुन सकेन भने खराव कर्जा पाँच प्रतिशतभन्दा तल ल्याइसकेका हुन्छौं ।

विग्रिएका ऋणहरु मर्जरसँग जोडिएर आएका त होलान् ?
मर्जर भएका संस्थाहरुमध्ये पनि किस्टको ऋण धेरै बिग्रिएको हो । अरु संस्थाको विग्रिएको ऋण नगन्य नै छ । ठूलो रकम र व्याकअप कमजोर भनेको किस्टकै कर्जाहरु छन् । जसको सरसर्ती अध्ययन गर्दा ती कर्जा उठाउन केही गाह्रो महशुस भइरहेको छ । सम्पर्क वाहिर छन् धेरै ऋणीहरु । कमजोर स्तरका ऋणीहरु छन्, जसलाई अरुले नै प्रयोग गरेर ऋण लिएको देखिन्छ । कतिपयलाई ऋण लिएको थाहा पनि छैन । उनीहरुको अवस्था हेर्दा कर्जा उठ्ने सम्भावना न्युन देखिन्छ । किस्टलाई छाड्ने हो भने खराव कर्जा अनुपात एक प्रतिशतभन्दा कम हुन्छ ।

विगतमा हकप्रद सेयरको कुरा आएको थियो । अब बैंकले नाफा कमाउन थाल्यो, पुँजी त अब नाफाबाटै बढाउने होला ?
होइन, हामी हकप्रद निष्कासन गर्छौं । बरु थपेर निकाल्छौं । १० प्रतिशत घोषणा गरेका थियौं, त्यो ३२ करोड जतिको हुन्थ्यो । ग्राण्ड बैंकसँग एक्विजिसन भयो भने १० लाई बढाएर २० प्रतिशत हकप्रद जारी गर्छौं । किनभने ग्राण्ड बैंक जोडियो भने १० प्रतिशतमा झरेको खराव कर्जा फेरि १५/१६ प्रतिशत पुग्छ । जुन रुपमा हामीले व्यवसाय बढाउने सोचिरहेका छौं, एक्विजिसनका कारण त्यो बढाउन सकिँदैन, पुँजीको कारणले गर्दा । त्यही भएर १० मा अर्को १० प्रतिशत जोडेर ६४ करोडजतिको हकप्रद सेयर जारी गर्छौं । यसबाट अर्को आर्थिक बर्षमा पनि हामीलाई व्यवसाय विस्तार गर्न गाह्रो हुँदैन ।

हाम्रो खर्चलाई धान्ने, हाम्रो फिगरलाई राम्रो देखाउने भनेको व्यवसाय बढाएर नै हो । विस्तारै विस्तारै रिकभरीबाट आउने आम्दानीको फिगर घट्दै जान्छ । त्यसबेला व्यवसाय बढाउनु पर्ने नै हुन्छ । अहिले ४० अर्बको वासलात पुगेको छ । सबै खर्च धानेर प्रतिफल दिनका लागि हामीले वासलातको आकार ६० अर्ब पुर्याउनु पर्छ । त्यसका लागि पुँजी बढाउनु पर्ने भएको हो ।

अहिले नै राम्रो रिजल्ट आइरहेको छ । अहिलेको अवस्थामा बैंकलाई अझ राम्रो बनाउनु पर्नेमा अर्को समस्यामा रहेको संस्थालाई लिँदै हुनुहुन्छ । अहिले भएकै संस्थालाई राम्रो बनाउनु पर्ने बेला होइन र ? कि मर्जर र एक्विजिसनमा लिडर हुने चाहना हो ?
लिडर हुने चाहना सबैको हुन्छ, आ–आफ्नो फिल्डमा । अर्को कुरा भनेको आफूलाई एउटा विन्दुमा पुर्याउनु पर्ने थियो, त्यहाँ हामी पुगिसकेको अवस्था हो । तर पनि अहिले जुन खालको अवसर आयो, त्यो चुनौती पनि हो । तर हामीले यसलाई अवशरका रुपमा लिएका छौं । हामीले जुन खालको समस्याहरुलाई फेस गरेर मर्जरलाई टुङ्ग्याइ सक्दा नसक्दै अर्को एउटा संस्थालाई लिएर आउँदा त्यसबाट केही पाउँछौं भन्ने हाम्रो विश्वास छ । समस्या सानो भएपनि ठूलो भएपनि, एउटाको भएपनि धेरैवटाको भएपनि एउटै खालको हो । ती पहिचान भइसकेका समस्याहरु हुन् । त्यसका लागि गर्नु पर्ने उपचारहरु हामीले थाहा पाइसकेका छौं । त्यसलाई कसरी व्यवस्थापन गर्ने र त्यसबाट कसरी पार पाउने भन्ने कुराहरु थाहा भइसकेको हो ।

एक्विजिसनको जुन कुराहरु भइरहेको छ, त्यो हाम्रोभन्दा पनि ग्राण्ड बैंकको तर्फबाट आएको कुरा हो । उहाँहरुले विनाकुनै सर्त हामीलाई लिइदिनु पर्यो भन्नुभयोे । दुई बर्ष अगाडि पनि उहाँहरुसँग हाम्रो कुराकानी भएको थियो । त्यो बेलामा अन्य धेरै कुराहरु आएका थिए, यसपाली भने कन्डिसन लेस कुरा आएकाले त्यसलाई स्वीकार गरेका हौं । यो नै अन्त्य हो भन्ने पनि होइन । डिडिए गर्दै जाँदाखेरी वा केही समयपश्चात यो ब्रेक हुन पनि सक्छ । डिडिएले एकदमै नराम्रो फिगर लिएर आयो भने एक्विजिसन ब्रेक हुन सक्छ । यो नै अन्तिम निर्णय होइन । तर हामी विश्वस्त केमा छांै भने, यसलाई पुरा गरेर छाड्छौं । यसले गर्दा सुदृढीकरणमा मात्रै लाग्ने समय केही पर सरेको हो । समग्रमा भन्दा ग्राण्डलाई पनि जोडिसकेपछि जुन किसिमको रिजल्ट आउने छ, त्यो फेरि उदाहरणका रुपमै आउने छ ।

तपाईहरुले ग्राण्ड सस्तोमा भेटेर पनि होला नि । विनाकुनै मेहनेत ग्राण्डले बनाएको सम्पतिलाई प्राप्त गर्न सकिन्छ भनेर पनि एक्विजिसन गर्न लाग्नु भएको होला ?  
एकदमै हो । उहाँहरुको फिगर हेर्दाखेरी के देखिन्छ भने २८ प्रतिशतजति खराव कर्जामा गएको छ । शत् प्रतिशत नोक्सानी व्यवस्था भएका ऋणहरु १२ प्रतिशतजति छन् । १५ अर्ब जतिको ऋणको आकारमा डेढ अर्बजतिको पूर्ण रुपमा नोक्सानी व्यवस्था भएको देखिन्छ । अर्को १० प्रतिशत ऋणको ५० प्रतिशत प्रोभिजनिङ भएको देखिन्छ । बाँकी ऋणको २५ प्रतिशत मात्र नोक्सानी व्यवस्था गरिएको छ । ७२ प्रतिशत त असल कर्जा नै हो ।

हाम्रो तर्फबाट सत् प्रतिशत नोक्सानी व्यवस्थापन गरिएको कर्जालाई यथावत रहन दिएर २५ र ५० प्रतिशतलाई मात्र हामीले उठाउन सक्यौं भने पनि थप नोक्सानी व्यवस्थापनका लागि रकम छुट्याउनु पर्दैन । सत् प्रतिशतमा गएको ऋणहरु जति पनि उठ्छ त्यो हाम्रा लागि नाफा हो । कुनैपनि जोखिम बिनाको नाफा हो । ग्राण्डलाई तिर्ने भनिएको मूल्य पनि रिजनेवल हो । त्यो पैसा रिजर्भमा गएर बस्ने भएकाले संस्था बलियो पनि बनाउँछ । अघि भनिएजस्तै रेडिमेड विजिनेस हामीले पाउँछौं ।

हामीले विग्रिएको संस्था खोज्दै हिँडेको होइन । हामीलाई ग्राण्ड बैंक आइलागेको हो । हामी राम्रो फिगर लिएर हिँड्न थालेका थियौं । तर ग्राण्ड नकिन्दा पनि अब हामीलाई केही फरक पर्दैन । तर सम्बन्ध पनि हो । उहाँहरु र हाम्रो सम्बन्धका कारण हामी अगाडि बढेका हौं । अलिकति चिनेजानेको वा सेफ ह्यान्डमा जिम्मा लगाउन पाइयो भने हाम्रो भविष्य पनि सुरक्षित हुन्छ भन्ने चाहना लगानीकर्ताको हुदो रहेछ । दुबै संस्थाका लगानीकर्ताको सम्बन्धका कारणले यो जोडिन आएको हो । हामी खोज्दै हिडेको होइन ।  

ग्राण्ड बैंकसँग तपाईहरुले पुँजी लिएर आउनु हुन्छ, त्योसँगै दायित्व पनि लिएर आउनु हुन्छ, कर्मचारी भयो, उच्च व्यवस्थापन भयो, गुडविलको कुरा आउँछ । यो सबै एकैचोटी आउँदा भोली समस्या पनि हुनसक्ला ?
त्यो सम्भावना पनि छ । त्यही कारण हामीले राष्ट्र बैंकको फिडब्याक वा उसको रेस्पोन्स कस्तो हुन्छ भनेर हेरिरहेका छौं । यदि दुई संस्थाको फिगरहरु जोडेर हेर्दा राष्ट्र बैंकले तोकेको सीमाभन्दा बाहिरजान्छ भने पक्का पनि राष्ट्र बैंकले एक्विजिसनका लागि स्वीकृति दिँदैन । त्यो सम्भावना यथावत छ ।

उहाँहरुले भनेको पनि त्यही छ । राम्रो गर्दै हुनुहुन्छ तर क्राइटएरिया चै मिट गर्नु पर्छ है भन्नु भएको छ । राम्रो बन्ने क्रममा रहेको संस्था ग्राण्डका कारणले फेरि बिग्रिने अवस्थामा नपुगोस भन्ने मनसाय राष्ट्र बैंकको पनि छ, हाम्रो पनि छ र स्टेकहोल्डरको पनि छ । तर पनि ग्राण्डको सबै फिगर र फ्याक्टलाई हेर्दा त्यस्तो अवस्था आउँदैन । त्यहाँ भएका ग्राहक हामीले चिनेका र उनीहरुसँग पैसा उठाउन सक्छौं भन्ने आत्मविश्वास भएकै कारण प्रकृया अगाडि बढेको हो । त्यहाँका चार पाँच जना ग्राहक ट्याव गर्न सके तुरुन्तै अवस्था सुध्रिन सक्ने देखिएको छ । चुनौती, असर नराम्रो पर्न पनि सक्छ । तर यसको मात्रा भन्दा सम्भावनाको मात्रा निकै वढी देखिएको छ । जहाँसम्म हामीलाई लाग्छ नकारात्मक असर पर्दैन ।

ग्राहकको कुरा भयो, वोर्डको कुरा भयो तर त्यो बैंकसँगसँगै त्यहाँबाट दुई अढाई सय कर्मचारी पनि आउँछन् । तिनीहरुको व्यवस्थापन कसरी हुन्छ ? शाखाहरु पनि दोहोरिन्छन्, कसरी मिलाउनु हुन्छ ?
अघिल्लो पटकको मर्जरमा पनि एक जना कर्मचारी ननिकालीकनै व्यवस्थापन गरेका थियौं । जुधेका शाखाहरु पनि रिलोकेट गरेका थियौं । हाम्रो विजिनेस हवहरु घट्दैन वढ्दै जान्छ । त्यही भएर हामीलाई कर्मचारीको आवश्यकता परिहाल्छ । त्यही भएका कर्मचारीहरु अनुभवी हुन्छन्, करियर बनाउनु पर्ने खालका हुन्छन् । कर्मचारीलाई उपयोग कसरी गर्ने भन्ने कुरा महत्वपूर्ण हो । उपयोग अधिकतम भयो भने त्यसको उत्पादकत्व बढेर जान्छ । हामीले पाएको अनुभव के भने कामको प्रेसर बढाउन सकेको अवस्थामा सबै कर्मचारीहरुले राम्रो रिजल्ट दिन्छन् । जस्तो दोस्रो क्वाटरमा हामीले कर्जा लगानी २३ अर्बबाट २७ अर्ब पुर्यायौं ।

तीन अर्ब ऋण वढ्दा कामको प्रेसर सबै शाखामा बराबर भयो । त्यसले गर्दा सबै व्यस्त भए । व्यस्त हुनु भनेको सबैले काम राम्ररी गर्नु हो । नयाँ सस्था लिएपछि पनि यस्तो वातावरण सिर्जना गर्न सक्छौं । हामीसँग त्यो खालको व्यापारहरु पाइपलाइनमा छन्, हातमा छन् । त्यसमा हामीले उनीहरुलाई प्रयोग गर्ने मात्र हो ।

वोर्ड, नाम, मूल्य केही पनि सर्त छैन । तर कर्मचारी सर्त छ नि ?
कर्मचारीमा पनि ठूलो सर्त छैन । चार वर्ष वा पाँच बर्ष पुगेकालाई बढुवा दिन्छौं भन्नु भएको छ, त्यसलाई हामीले सकारात्मक रुपमै लिएका छौं । उहाँहरुले खाइपाइ आएको तलवमा घट्ने भन्ने हुँदैन । उहाँहरु पाएको तलव सुविधा नै यहाँ क्यारी अन भएर आउने भएकाले त्यति ठूलो गुनासोे रहला भन्ने हामीलाई लाग्दैन ।

नेपाल विकास बैंक, जो संस्थै खारेजीमा गइसकेको छ, त्यो चाही किन खरीद गर्नु भएको ?
नेपाल विकास बैंक नेपालकै पहिलो विकास बैंक हो । यो धेरै राम्रो बैंक हुनु पर्नेमा यो विग्रियो । ह्यान्डल गर्ने हात दुरुपयोग तिर लागेका कारण विग्रिएको हो । यो संस्था सुरु गर्नुपर्छ भनेर सोच्नेमा हाम्रो बैंकको सञ्चालक समिति अध्यक्ष देवी भट्टचन पनि हुनुहुन्थ्यो । केही समय उहाँ सञ्चालक पनि हुनुहुन्थ्यो । त्यसैले त्यो संस्थाप्रति उहाँको केही इमोसनल एट्याचमेन्ट पनि होला ।

अर्को कुरा नेपाल विकास बैंकसँग जोडिएका एलिमेन्टस्हरु, नेपाल राष्ट्र बैंक, सञ्चय कोष, भारतको इन्फ्रास्ट्रक्चर डेभलपमेन्ट बैंक अफ इन्डिया (आइडिबिआई) बैंक यसमा छन् । आइडिबिएल बैंकको त्यहाँ १५ प्रतिशत सेयर छ । यो बैंकलाई हामीले निरन्तरता दिन सकेको अवस्थामा त्यो हाम्रोलागि ठूलो उपलब्धि हुन्छ । त्यो सम्भावनालाई हामीले लिएर आउन सक्छौं कि भनेर नेपाल विकास बैंक खरीद गरेका हौं । त्यो किन्दा पनि हामीले घाटाको व्यापार गरेका छैनौं । त्यसबाट पनि नाफा हुने सम्भावना यथावत छ । त्यहाँबाट जे आउँछ त्यो हाम्रो सेयरधनीका लागि राम्रै हुन्छ ।

आइडिविआई बैंकसँग पनि केही न केही कुराकानी भएको होला नि ?
आइडिबिआईसँग सामान्य कुराकानी भएका होलान्, सञ्चालक समितिको स्तरमा । तर अफिसियल्ली कुराकानी भएको छैन । नेपाल विकास बैंकले चाही गरेको हुन सक्छ । उसले सबै प्रोग्रेस रिपोर्टहरु पक्कै पठाएको छ । उनीहरुले पनि केही माइन्डसेट गरिरहेका होलान् । राष्ट्र बैंकको स्वीकृति आएपछि हाम्रो तर्फबाट छलफल गर्न सुरु गर्छौं । यसको रिजल्ट दुई तीन महिनाभित्रै आउँछ ।

ग्राण्ड पनि जोडिने र सबै समस्याहरु पनि हल भएर जाने भएपछि लगानीकर्ताले प्रभु बैंकबाट कति समयपछि प्रतिफल आशा गर्न सक्छन् ?
हामीले सोचेको दुई बर्ष हो । एक बर्ष वित्यो । ग्राण्ड बैंक जोडिए पनि दिन्छौं ग्राण्ड नजोडिए पनि एक बर्षपछि प्रतिफल वितरण गर्छौं ।

तपाईको भनाइको आसय कस्तो देखियो भने ग्राण्ड आए ठिकै छ नआए केही घाटा छैन । तपाईहरु ग्राण्ड किन्न गम्भिर हो की होइन ?
हुनै पर्छ भन्ने होइन । भए पनि ठिकै छ नभए पनि ठिकै छ । भएको अवस्थामा राम्रो, त्यही भएर हामीले सम्झौता गरेका हौं । भएन भने पनि केही छैन । हाम्रो तर्फबाट हामीले हात उठाउने भन्ने हुँदैन, निकाल्दैनौं । डिडिए गर्दा अवस्था एकदमै खराव देखियो भने अलग कुरा हो । हामीलाई जुन तथ्यांक ग्राण्डले दिएको छ त्यो आधारमा हामी तयार छौं ।

प्रभु बैंक ठूलो भइसक्यो अब । अरु बैंकका सहायक कम्पनीहरु छन् । तपाईहरुलाई पनि त आम्दानीको स्रोत बढाउन अन्य संस्था चाहिएला ?
प्रभु ग्रुपको तर्फबाट आर्थिक क्षेत्रमा मनि ट्रान्सफर सञ्चालनमा छ । बीमा कम्पनी  छ, बैंक पनि छ । अब हामी प्रभु बैंकको सहायक कम्पनीका रुपमा लघुवित्त विकास बैंक सञ्चालन गर्ने तयारीमा छौं । राष्ट्र बैंकमा गएका छौं, त्यहाँबाट स्वीकृति आएपछि हामी सञ्चालन गर्छौ । र, पुँजी बजारमा पनि नयाँ कम्पनी लिएर आउँछौं । जसले सामूहिक लगानी कोष र मर्चेन्ट बैंकरको काम गर्नेछ ।

तपाईहरुले मर्ज गर्नुअघि यो संस्था किस्ट बैंक थियो । किस्ट भन्ने वित्तिकै यो संस्थाको अधिक लगानी घरजग्गामा केन्द्रीत छ भन्ने वुझाइ हुन्थ्यो । तपाईहरुले मर्ज गरेपछि रियलस्टेट छाड्नु भयो । अब तपाईहरुको लगानीको दिशा कतातिर जान्छ ?
यसपालीको दोस्रो त्रैमासको रिजल्ट हेर्दा रियलस्टेट कर्जा ह्वात्तै घटेको छ ।  बढेको उत्पादनमूलक क्षेत्रमा देखिन्छ । जस्तो औद्योगिक क्षेत्रमा हामी ठूलो रुपमा छिरेका छौं । जलविद्युतमा हाम्रो पाँच अर्बको प्रतिवद्धता गइसकेको छ । सिमेन्ट, स्टिल, होटल, आयात तथा निर्यातको व्यापारमा हामीले हात हालेका छौं । यो तीन महिनाका अवधिमा तीन अर्ब रुपैयाँ बढेको कारण पनि यही हो ।

यसपाली हामीले ठूला घरानाहरुलाई पनि प्रभु बैंकमा छिराएका छौं । स्थापित भनिएका सबै खाले घरानाहरु प्रभु बैंकमा आएका छन् । कृषि क्षेत्रमा पनि हामी त्यसैगरी लागेका छौं । अर्को क्षेत्र आवासीय कर्जा (कन्जुमर लेन्डिङ) मा पनि हामीले ठूलो लगानी गरेका छौं । तीन महिनामा होम लोनमा ६५ करोड कर्जा लगानी भइसकेको छ । ठूला कर्पोरेट हाउसलाई व्याज दरमा प्रतिस्पर्धा गरेर आकर्षित गर्यौं, मध्यमस्तरका लागि अटो र होम लोन कर्जा लिएर आयौं । कृषि कर्जामा पनि हामी त्यसैगरी लागेका छौं । जलविद्युतमा हामी २५ वटा आयोजनामा लगानी गर्दैछौं । कावेली, तल्लो सोलुलगायतका नमुना आयोजनाहरुमा हामीले लगानी गरेका छौं ।

एउटा फरक प्रश्न, बैंकका प्रमुख कार्यकारी भनेको कपाल फुलेका, २०/२५ बर्षको लामो अनुभव बटुलेका हुन्छन् भन्ने आमसोचाइ हुन्थ्यो । तर तपाई त बाणिज्य बैंकहरुमा सबैभन्दा कान्छो प्रमुख कार्यकारी ?
यो आमधारण भयो । हामीबीचमा रहेको र हामीले मान्दै आएको धारणा हो यो । तर विस्तारै समाजले परिवर्तन खोज्छ । परिवर्तन हामीले खोजिरहेका त हुन्छौं तर सजिलै स्वीकार्न भने सक्दैनौं । परिवर्तनलाई स्वीकार्नु पर्छ । अहिलेको समय भनेको विश्वव्यापी रुपमै अलिकति योङ, अलिकति क्रियटिभ, इन्नोभेटिभ र अलिकति एडप्ट गर्न सकिने स्वभाव भएकाहरुले नै संस्थाहरु हाँकिरहेको देखिन्छ । नेपालमा पनि केही समयदेखि सुरुवात भइसकेको छ । त्यही सुरुवातकै स्टेप म पनि हो ।

अहिले जतिपनि ठाउँमा नयाँ नियुक्ती गर्न खोजिँदैछ त्यहाँ अलिकति क्रियटिभ र योङ नै गर्न खोजिरहनु भएको छ । यो आवश्यक पनि छ । यसले आमधारणा पनि परिवर्तन गर्छ । अन्य क्षेत्रहरुमा युवालाई नेतृत्व दिने क्रम सुरु भइसकेको छ । प्रविधिको क्षेत्रमा, व्यापारिक घराना, पर्यटन क्षेत्रमा सुरु भइसक्यो । बैंकिङमा पनि विस्तारै यो देखिदैछ । नेपाली बैंकबाट रिटायर्डको क्रम भर्खर सुरु भएकाले नयाँ अनुहारहरुले नेतृत्व पाउँदै जान थालेका छन् । यो एउटा चक्र नै हो ।