काठमाडौं। अमेरिकाले चिनियाँ प्रविधि नछोडे ‘रेड लाइन’ मा राख्ने चेतावनी दिएपछि नेपाल टेलिकमको फाइभजी परीक्षण रोकिएको छ।

डेटा सुरक्षामा गम्भीर प्रश्न उठाउँदै चिनियाँ प्रविधि प्रयोग नगर्न चेतावनी दिएपछि टेलिकमको फाइभजी परीक्षण रोकिएको हो।टेलिकमले नेपालमा फाइभजीका लागि चिनियाँ दूरसंचार कम्पनी हुवावेको प्रविधि तथा प्राविधिक प्रयोग गरिरहेको छ।

चिनियाँ कम्पनीको प्रविधिले नेपालको मात्रै नभएर अमेरिकी सूचना पनि बेइजिङ पुग्ने संशय जाहेर गर्दै अमेरिकाले नेपाल टेलिकमलाई पटकपटक फाइभजीबाट चिनियाँ कम्पनी हटाउन अनेक दबाब दिँदै आएको छ। त्यही दबाबका कारण पुस १७ गते गर्ने भनिएको फाइभजीको परीक्षण एकाएक रोकिएको थियो।

‘फोरजी अपग्रेड गर्दा हुवावे प्रयोग गरेकै कारण यहाँको सबै सूचना बेइजिङ पुगिरहेको छ। यो गम्भीर विषय हो,’ अमेरिकी दूतावासबाट गएका उच्च कुटनीतिज्ञले संचार मन्त्रालयका अधिकारीहरुलाई भनेका थिए, ‘तपाईहरुले जुनसुकै प्रविधि प्रयोग गर्नुस्। तर अहिलेकै प्रविधि प्रयोग गरेर फाइभजी अगाडि बढाउनुभयो भने हामीले गम्भीर रुपमा लिन्छौं।’ दूतावासबाट आएको यो दबाबपछि तयारी नपुगेको भन्दै टेलिकमले फाइभजी परीक्षण रोकेको स्रोतले बतायो।

यो दबाबपछि टेलिकमले भने फाइभजी कम्प्याटिबल सेट पर्याप्त नभएको भन्दै पुस १७ गते अर्थात जनवरी १ बाट थाल्ने परीक्षण अन्तिम समयमा आएर रोकेको जवाफ दिइरहेको छ। जबकि बजारमा फाइभजी कम्प्याटिबल हुने स्मार्टफोन उपभोक्ताहरुले निर्वाध चलाइरहेका छन्।

संचार मन्त्रालयका एक उच्च अधिकारी नेपालको डेटा सुरक्षामा प्रश्न उठाउँदै अमेरिकी अधिकारीहरुको दबाब कै कारण नेपाल टेलिकमले फाइभजी परीक्षण रोकिएको स्वीकार्छन्।

‘नेपालको नेटवर्क सुरक्षाको सन्दर्भमा अमेरिकाले चासो व्यक्त गरेकै हो। त्यस सिलसिलामा उनीहरुले मन्त्रालय नेतृत्वदेखि मातहतका निकाय र दूरसंचार कम्पनीहरुसँग विभिन्न समयमा छलफल गर्दै गहिरो चिन्ता जाहेर गरेका छन्,’ ती अधिकारीले भने, ‘अमेरिकी अधिकारीहरुले रेडियो एसेस नेटवर्क (र्‍यान), लोकल एरिया नेटवर्क (ल्यान) केही छुट्याएको छैन छुट्याउनु पर्‍यो नि भन्दै आएका छन्। फाइभजी परीक्षणको पूर्वसन्ध्यामा पनि अमेरिकाले यस्ता अनेक प्राविधिक पक्षलाई कोट्याउँदै टेलिकममाथि दबाब दिइरहेको छ।’

त्यसैगरी, टेलिकम निकट स्रोत पनि चिनियाँ प्रविधिमा टेलिकम पुरै डुबिसकेको बताउँछ।

‘टेलिकमका अधिकांश सबै प्राविधिक एवम् इन्जिनियरहरु टिप्पणी लेख्ने मात्रै छन्, अनि त्यहाँको सबै सिस्टम हुवावेले चलाइरहेको छ। टेलिकमले एक दुई वर्षमा हाम्रो प्राविधिकमार्फत हुवावेले जडान गरिदिएको प्रविधि चलाउँछौं भनेको भए सायद अमेरिका झस्किदैन थियो होला। तर, पुरापुर सिस्टमनै चिनियाँको हातमा दिएपछि अमेरिकाले दबाब सृजना गरेको हो। यही कारण फाइभजीको यत्रो तयारीमा ब्रेक लागेको छ,’ टेलिकम स्रोतले बिजमाण्डूसँग भन्यो।

फाइभजीमा टेलिकमले अपनाएको कार्यशैली प्रति अमेरिका सुरु देखिनै रुष्ट हुँदै आएको छ। फोरजी रोलआउट गर्ने तयारी गर्दागर्दै फाइभजीमा पनि चिनियाँ कम्पनी हुवावे नै प्रयोग गर्ने टेलिकमको ‘बन्डलिङ’ एप्रोच प्रति अमेरिकी दूतावासले विरोध जनाउँदै आएको थियो।

टेलिकमको संचालक समिति अध्यक्ष तथा संचार मन्त्रालयका सचिव वैकुण्ठ अर्याललाई टेलिकमको फाइभजी परीक्षण भूराजनीतिक कारणले रोकिएको बारे बुझ्दा उनले त्यसलाई अस्वीकार गर्दै टेलिकमले प्राविधिक तयारी गरिरहेकाले केही समय रोकिएको प्रतिक्रिया दिए। सचिव अर्यालले टेलिकमले फाइभजी परीक्षणबारे तयारी गरिरहेको बताए।

यता नियामक नेपाल दूरसंचार प्राधिकरणले भने पूर्वनिर्धारित मिति (पुस १७ गते) मा किन फाइभजी परीक्षण नभएको भन्दै टेलिकमलाई पत्र काट्ने तयारी गरेको छ।