मकैखेतीका लागि पाँच जात सिफारिस तयारी, तराई र मध्यपहाडका लागि उपयुक्त

चितवन। राष्ट्रिय मकै बाली अनुसन्धान कार्यक्रम रामपुरले यहाँ विकास र परीक्षण गरेका पाँच जातको सिफारिस गर्ने तयारी गरेको छ। झन्डै १२ वर्षअघिदेखि मुलुकका विभिन्न स्थानमा परीक्षण गरिँदै आइएका जातहरूको सिफारिस गर्ने तयारी गरिएको हो।

सिफारिस गर्न लागिएका जातहरूमा उन्नत जातमा बीजीबीवाइपीओपी र टीएलबीआरएसओ–७एफ१६ जात छन्। अहिले परीक्षणका क्रममा रहेका र अब यसलाई सिफारिस गर्ने तयारी गरिएको कार्यक्रमका संयोजक तीर्थराज रिजालले जानकारी दिए।

असारसम्ममा बीउबिजन गुणस्तर तथा नियन्त्रण केन्द्रमा सिफारिस गर्ने तयारी गरिएको छ। केन्द्रले अनुमोदन गरेर राष्ट्रिय बीउ नियन्त्रण केन्द्रमा पठाउँछ। त्यहाँ अनुमोदन भएपछि व्यावसायिक उत्पादनका लागि आउने रिजालले बताए।

यो कार्यक्रममार्फत नेपालमा अहिलेसम्म उन्नत जातका लागि ३१ वटा मकैका बीउका जात सिफारिस गरिएको छ। जुन किसानले रुचाएका छन्। उच्च पहाडका लागि गणेश–१ र २, मध्यपहाडका लागि मनकामना–१, ३, ५, ७ र ९ जात सिफारिस गरिएको छ। यस्तै तराईका लागि रामपुर जातका मकै सिफारिस गरिएको उनले बताए।

अहिले सिफारिस गर्न लागिएका मकै तराई र मध्यपहाडी क्षेत्रका लागि उपयुक्त हुने छ। किसानलाई चाँडो पाक्ने खालका मकै पनि सिफारिस गरिएको छ। जसमा अरुण–१, २, ३, ४, ५, ६ जातका रहेका छन्। यी मकै लगाएको ८० देखि ९० दिनमा तयारी हुने गर्छन्। अन्य मकै एक सय २० देखि एक सय ५० दिनसम्म लाग्ने रिाजालको भनाइ छ।

कार्यालयले हाइब्रिड मकैतर्फ अहिलेसम्म १० जात सिफारिस गरेको छ। अहिले तीन जात सिफारिसको चरणमा रहेको उनले बताए। सिफारिस गर्न लागिएका जात सीएएच–१५११, सीएएच–११८७, सीएएच–१९ छन्। यी मकैमा तापक्रम सहन सक्ने क्षमता भएकाले भित्री मधेस र तराईका जिल्लाका लागि सिफारिसको काम भइरहेको रिजालले जानकारी दिए।

‘२०७७ सालदेखि हामीले कुनै जातको मकै सिफारिस गरेका छैनौं। अब पाँच जातका सिफारिसको तयारीमा छौं,’ उनले भने। यी तीन जात आगामी वर्ष सिफारिस गर्ने तयारी छ। नेपालमा पहिलोपटक सन् २००१ मा गौरव जातको हाइब्रिड मकै सिफारिस गरिएको थियो। त्यसपछि यता रामपुर हाइब्रिड–२, ४, ६, ८, १० लगायत मकै सिफारिस भइसकेको उनले बताए।

हाइब्रिड जातमा नौ वटा तराईका लागि हुन् भने एउटा मध्यपहाडका लागि हो। उनले भने, ‘हामीले वंशको मात्रै विकास गर्दैनौं मकैमा लाग्ने कीरा नियन्त्रण, माटो सुधार कसरी गर्न सकिन्छ भन्ने विषयमा अध्ययनलगायत काम गर्दै आएका छौं।’

कार्यक्रमअन्तर्गत अहिलेसम्म किसानले नरुचाएका आठ जातलाई सूचीबाट हटाइसकिएको छ भने पाँच जातलाई सूचीबाट हटाउन सिफारिसको तयारी थालिएको छ। चलनचल्तीमा नआएका, रोग र कीराले समस्या बनाएका यस्ता जातलाई सूचीबाट हटाउन सिफारिस गरिन्छ। कार्यक्रमले पहिलोपटक विसं २०३३ मा रामपुर कम्पोजिट मकैको बीउ सिफारिस गरेर बीउ उत्पादनको काम सुरु गरेको थियो। रासस