www.bizmandu.com
रिलायन्स इन्डस्ट्रिजमा नयाँ पुस्ता, बोर्डमा तीन सन्तानलाई भित्र्याउँदै बाहिरिइन् नीता
काठमाडौं। भारतीय उद्योगी मुकेश अम्बानीको विरासत सम्हाल्न नयाँ पुस्ताले दरिलो जिम्मेवारी पाउँदै छन्। केही दिनअघि प्रेस विज्ञप्ति जारी गर्दै रिलायन्स इन्डस्ट्रिज लिमिटेडले सञ्चालक समितिमा नयाँ र महत्वपूर्ण परिवर्तनको जानकारी दिएको हो।
यसमा रिलायन्स समूहका प्रमुख मुकेश अम्बानीका तीन सन्तान रिलायन्स इन्डस्ट्रिज लिमिटेडको बोर्ड अफ डाइरेक्टरमा सामेल हुने र नीता अम्बानीको यसबाट बाहिरिने महत्त्वपूर्ण जानकारी छ।
यो घोषणा यस्तो समयमा भएको हो जब रिलायन्स समूहको वार्षिक साधारण सभा चलिरहेको छ। यस अवधिमा ती सबै योजनाहरू पनि भनिएको छ जसले आगामी वर्षहरूमा रिलायन्स समूहसँग सम्बन्धित सबै कम्पनीहरूको भविष्य तय गर्नेछ।
रिलायन्स समूहले जारी गरेको प्रेस विज्ञप्तिमा सोमबारदेखि सुरु भएको वार्षिक साधारण सभा अघि रिलायन्स इन्डस्ट्रिज लिमिटेडको सञ्चालक समितिको बैठक बसेको बताइएको छ।
यस बैठकमा मुकेश अम्बानीका तीन सन्तान आकाश अम्बानी, अनन्त अम्बानी र ईशा अम्बानीलाई बोर्ड अफ डाइरेक्टरमा समावेश गर्ने विषयमा विचार गरिको छ।
यससँगै यी नियुक्तिलाई स्वीकृत गर्न सेयरधनीहरुलाई प्रस्ताव गरिएको छ। सोही बैठकमा मुकेश अम्बानीकी पत्नी नीता अम्बानीको सञ्चालक समितिबाट राजीनामा स्वीकृत भएको छ।
यद्यपि, रिलायन्स फाउन्डेशनकी अध्यक्ष नीता अम्बानी बोर्डको स्थायी आमन्त्रित भएकाले आरआईएलको सञ्चालक समितिको सबै बैठकमा भाग लिनेछिन्। रिलायन्स समूहका सेयरधारकहरूको स्वीकृतिसँगै मुकेश अम्बानीका तीन सन्तानलाई बोर्ड अफ डाइरेक्टरमा सामेल गर्ने प्रक्रिया पूरा हुनेछ।
यस समूहमा आकाश, अनन्त र ईशाले विभिन्न जिम्मेवारी सम्हाल्दै आएको कम्पनीले जनाएको छ। हाल, मुकेश अम्बानीका तीनै सन्तानले रिलायन्स ग्रुपका विभिन्न क्षेत्रहरूमा फैलिएको व्यवसायहरू सम्हालिरहेका छन्।
आकाशलाई टेलिकम सेक्टरको जिम्मा
मुकेश अम्बानीका जेठा छोरा आकाश अम्बानीसँग टेलिकम सेक्टरको कमान्ड छ। उनले सन् २०१४ मा जियो इन्फोकममा काम गर्न थालेका थिए। यसपछि सन् २०२२ मा उनलाई यस कम्पनीको अध्यक्ष बनाइएको थियो।
ब्राउन युनिभर्सिटीबाट अर्थशास्त्रमा स्नातक गरेका आकाश अम्बानी सन् २०२० मा फेसबुकको स्वामित्वमा रहेको कम्पनी मेटाबाट जीओ प्लेटफर्मको डिजिटल इकाइमा ५.७ बिलियन डलर लगानी ल्याएको टोलीको हिस्सा थिए।
यससँगै आकाश अम्बानीले विश्वव्यापी लगानीकर्ता केकेआर र टीपीजेडसँगको सम्झौतामा पनि महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेका थिए।
यससँगै आकाश अम्बानीले रिलायन्स समूहको स्वामित्वमा रहेको आईपीएल क्रिकेट टोलीको व्यवस्थापन पनि गर्छन्। सन् २०१९ मा आकाश अम्बानीले प्रसिद्ध हीरा व्यापारीकी छोरी श्लोका मेहतासँग विवाह गरेका थिए।
इशालाई खुद्रा, इ-कमर्स र लक्जरी व्यवसायको जिम्मा
आकाश अम्बानीकी जुम्ल्याहा बहिनी इशा अम्बानीले रिलायन्स समूहको खुद्रा, इ-कमर्स र लक्जरी व्यवसायहरू ह्यान्डल गर्छिन्। रिलायन्सले भर्खरै आफ्नो खुद्रा व्यापार कमाई र नाफाको आधारमा भारतमा सबैभन्दा अगाडि रहेको बताएको छ।
इशाले अमेरिकाको प्रतिष्ठित स्ट्यानफोर्ड विश्वविद्यालयबाट व्यवस्थापन अध्ययन गरेकी छन्।
इशा अम्बानीले विगतमा मुम्बईमा नीता मुकेश अम्बानी कल्चरल सेन्टरको सुरुवातमा पनि भूमिका खेलेकी छन्, जुन एक व्यापक शैलीको थिएटर र कला केन्द्र हो।
अनन्तलाई हाइड्रोको व्यवसायको जिम्मा
मुकेश अम्बानीका कान्छो छोरा अनन्त अम्बानीले पनि ब्राउन युनिभर्सिटीबाट स्नातकसम्मको पढाइ गरेका छन्।
२७ वर्षीय अनन्त मार्च २०२० देखि जिओको बोर्ड अफ डाइरेक्टरमा छन्। यससँगै सन् २०२२ मा उनी रिलायन्स रिटेलको बोर्ड अफ डाइरेक्टरमा पनि सामेल भएका छन्।
यति मात्र होइन, अनन्तले रिलायन्स समूहको ऊर्जा क्षेत्रसँग सम्बन्धित व्यवसायहरू हेरिरहेका छन्, जसले कम्पनीलाई सन् २०३५ सम्ममा नेट-शून्य कार्बन उत्सर्जन गर्ने कम्पनी बनाउने लक्ष्य राखेको छ।
रिलायन्स ग्रुपको वार्षिक साधारण सभामा कम्पनीले लिएका यी निर्णयहरुको जानकारी पनि दिइएको थियो।
यस क्रममा मुकेश अम्बानीले भने, ‘आज म इशा, आकाश र अनन्तमा आफ्नो र मेरो बुवाको झलक देखिरहेको छु। म तीनैमा धीरुभाई अम्बानीको चमक देख्छु।’
यससँगै उनले आफ्ना तीन सन्तानलाई नेतृत्वसम्बन्धी जिम्मेवारी सम्हाल्ने तयारीमा लाग्ने बताए। ‘कम्पनीको अध्यक्ष तथा प्रबन्ध निर्देशकको हैसियतमा आगामी पाँच वर्षसम्म आफ्नो जिम्मेवारी र जिम्मेवारी उत्साहका साथ पूरा गर्न म तत्पर छु,’ उनले भने।
मुकेश अम्बानीले सन् २०२१ देखि उत्तराधिकारीको बारेमा खुलेर कुरा गरिरहेका छन्।
गत वर्ष मुकेश अम्बानीले भारतको सबैभन्दा ठूलो टेलिकम कम्पनी रिलायन्स जिओ इन्फोकम लिमिटेडको कमाण्ड आफ्ना छोरा आकाश अम्बानीलाई दिएका थिए।
यससँगै रिटेल व्यवसायको कमाण्ड इशा अम्बानीलाई सुम्पिएको छ। अनि अनन्त अम्बानीका लागि ऊर्जा व्यवसायमा सम्भावनाहरू खोजिएको छ।
जीओ इन्फोकम कम्पनी जीओ प्लेटफर्मको सहायक कम्पनी हो जसका अध्यक्ष अझै पनि मुकेश अम्बानी छन्। यो कम्पनी रिलायन्स इन्डस्ट्रिज लिमिटेड अन्तर्गत पर्छ। रिलायन्सले हाल तेल र पेट्रो- केमिकल, टेलिकम र रिटेल गरी तीनवटा क्षेत्रमा व्यापार गरिरहेको छ।
मुकेश अम्बानीले आफ्ना प्रत्येक सन्तानलाई एउटा क्षेत्रको जिम्मेवारी दिएका छन्। र, यी तीन क्षेत्रमा सञ्चालित कम्पनीहरूको वित्तीय आकार झन्डै उस्तै छ। रिलायन्सले हालै वित्तीय सेवा क्षेत्रमा कदम चालेको छ जसमा इशा अम्बानीलाई बोर्ड सदस्य बनाइएको छ।
लेगेसी अर्को जेनेरेसनलाई हस्तानतरण
मुकेश अम्बानीको यो घोषणाले देखाउँछ कि उनी आफ्नो व्यापार समूहको कमाण्ड आफ्ना छोराछोरीलाई सुम्पने योजनामा छन्। सन् २००२ मा रिलायन्स समूहका संस्थापक धीरुभाई अम्बानीको निधनपछि उनका दुई छोरा मुकेश र अनिलबीच उत्तराधिकारका लागि कडा संघर्ष भएको थियो।
यो सार्वजनिक लडाइपछि सन् २००५ मा मुकेशले तेल र पेट्रोकेमिकल क्षेत्रमा सक्रिय कम्पनी पाए। अनिलले टेलिकम, पावर, फाइनान्सियल व्यापार लगायतका अन्य एकाइहरू प्राप्त गरे।
तर दुवै दाजुभाइको भविष्य एकअर्काभन्दा धेरै फरक थियो। मुकेशले आफूलाई एसियाको सबैभन्दा धनी व्यक्तिका रूपमा स्थापित गरे, जबकि अनिलले लन्डनको अदालतमा २०२० मा आफ्नो कुल सम्पत्ति शून्य घोषणा गरे।
तर पछिल्ला केही वर्षयता दुई दाजुभाइ बीचको सम्बन्धमा रहेको तिक्तता केही हदसम्म कम भएको छ। सन् २०१९ मा मुकेशले अनिललाई जेल जानबाट बचाउन ७ करोड ७० लाख डलर तिर्न मद्दत गरेका थिए।
यससँगै दुई दाजुभाइबीचको गैर-प्रतिस्पर्धी सम्झौता पनि खारेज भएको छ, जसका कारण मुकेश दूरसञ्चार व्यवसायसँगै वित्तीय सेवा क्षेत्रमा पनि प्रवेश गर्न पाएका छन्।
स्ट्यानफोर्ड छोडेका मुकेश अम्बानीले कपडादेखि पेट्रोकेमिकल्ससम्म फैलिएको आफ्नो बाबुको व्यवसायलाई विस्तार गरेर भारतको सबैभन्दा शक्तिशाली व्यापार समूहमा रिलायन्स समूह निर्माण गरे।