शुक्रबार बसेको मन्त्रिपरिषद् बैठकले दूधको भाउ एकैपटक लिटरमा ९.२० रुपैयाँ बढायो

काठमाडौं। सरकारले दूधको मूल्य बढाएको छ। शुक्रबार बसेको मन्त्रिपरिषद् बैठकले लिटरमा ९ रुपैयाँ २० पैसा मूल्य बढाएको हो।

दुग्ध विकास बोर्डले दुग्ध विकास संस्थान, नेपाल डेरी एसोसिएसन, डेरी उद्योग संघ र केन्द्रिय दुग्ध सहकारी संघको समन्वयमा दूधको मूल्य प्रस्ताव गरेको थियो। त्यसैको आधारमा सरकारले मूल्य बढाएको हो।

‘किसानले पाउने मूल्य पहिले लिटरको ५६.४ रुपैयाँ थियो, अब बढाएर ६५.६ रुपैयाँ पुर्‍याएका छौं,’ सरकारको प्रवक्ता तथा संचारमन्त्री रेखा शर्माले भनिन्।

यसअघि दूधको अधिकतम बिक्री मूल्य (एमआरपी) ८६ रुपैयाँ थियो। सरकारले मूल्य बढाएपछि दूधको एमआरपी ९५ रुपैयाँ २० पैसा पुगेको छ।

दूधको मूल्य प्रतिलिटर १० रुपैयाँ बढाउन डेरी उद्योगहरुले प्रस्ताव गरेका थिए। दूधको उत्पादन र लागत खर्चका आधारमा मूल्य बढाउन प्रस्ताव गरेको नेपाल डेरी एसोसिएसनले जनाएको छ।

सो प्रस्ताव मन्त्रिपरिषद् पठाइएको थियो। हरेक वर्ष दुग्ध विकास बोर्डले दुग्ध विकास संस्थान, नेपाल डेरी एसोसिएसन, डेरी उद्योग संघ र केन्द्रीय दुग्ध सहकारी संघको समन्वयमा दूधको मूल्य प्रस्ताव गर्छ। त्यो मूल्य कृषि मन्त्रालयमार्फत मन्त्रिपरिषद्‍बाट निर्णय भएर कार्यान्वयनमा आउँछ।

गत पुसमा डेरी उद्योगले आफूखुसी मूल्य बढाएका थिए। प्रतिलिटर १४ रुपैयाँ दूधको मूल्य बढाइएपछि दुग्ध विकास बोर्डको हस्तक्षेपपछि लागु हुन रोकिएको थियो।

त्यसपछि बोर्डले सातै प्रदेशमा दूधको उत्पादन लागत खर्च लगायत अध्ययन गर्न टोली बनाएको थियो। टोलीहरुले विभिन्न प्रदेशबाट किसान तथा उद्योगहरुको लागत खर्च अध्ययन गरेर आएपछि मूल्य प्रतिलिटर १० रुपैयाँ बढाउन प्रस्ताव गरेको एशोसिएसनले गरेको थियो।

अघिल्लो पटक २ वर्षमा दूधको मूल्य बढ्ने गरेको थियो। यो वर्ष भने उत्पादन कम भएको र किसानले पशुपालन गर्न घटाएको भन्दै मूल्य बढाउन उद्योगीले दबाब दिएका हुन्। एशोसिएसनका अनुसार हाल देशभर दूधको उत्पादन कम छ।

दैनिक ३१ लाख लिटर दूध उत्पादन हुने भए पनि पछिल्लो समय २५ लाख लिटरभन्दा कम उत्पादन भएको एशोसिएसनले जिकिर गरेको छ। एशोसिएसनले दूधको आन्तरिक उत्पादन कम भएको भन्दै भारतबाट कच्चा दूध आयातको अनुमति खोल्न समेत माग गरेका छन्। अहिले दूध र दुग्धजन्य पदार्थ आयातमा प्रतिबन्ध छ।

दूध उत्पादन घट्दा डेरी क्षेत्रमा विकराल परिस्थिति आएको उद्योगी बताउँछन्। फागुनको तेस्रो सातासम्म दूधको उत्पादन बढी हुन्छ। त्यसपछि भने अभाव अझै चर्किन्छ। एसोसिएसनका अनुसार अहिले दैनिक ३० प्रतिशतभन्दा कम दूध उत्पादन भइरहेको र अब केही दिनमा ५० प्रतिशत घट्नेछ।

दूध अभाव निजीले मात्रै होइन सरकारी दुग्ध विकास संस्थानले पनि भोगिरहेको छ। संस्थानका अनुसार अहिले दैनिक एक लाख लिटर दूध संकलन भइरहेको छ। यसअघि जाडो महिनामा १ लाख ६० हजार दूध संकलन हुने गर्थ्यो।

संस्थानका अनुसार दूध संकलन कम भएकाले बटर र पाउडर दूध उत्पादन कम भएको छ। संस्थानसँग ५० हजार टन बटर र ८० हजार टन मात्रै धुलो दूध छ।

दैनिक ३१ लाख लिटर दूध उत्पादन हुने भए पनि पछिल्लो समय २५ लाख लिटरभन्दा कम उत्पादन भइरहेको छ।