सेनिटरी प्याडको नाममा डायपर आयात!, जनार्दनको त्यो निर्णय जसले भन्सार भयो चलखेल गर्ने बाटो

विराटनगर। अघिल्ला वर्ष चामल भनेर चिनी आयात भएजस्तै यसपाली सेनिटरी प्याड भनेर बालबच्चाले बढी प्रयोग गर्ने डायपर आयात भएको छ। आयातकर्ताले भन्सारमा चलखेल गरेर प्याडको नाममा डायपर भित्र्याएका हुन्।

प्याडको आयातको तथ्यांक दुई गुणाभन्दा बढी देखिएको भन्दै भन्सारको तथ्यांकमा शंका गरिएको हो। प्याडको आयात गर्दा ५ प्रतिशत र डायपरको १५ प्रतिशत महसुल निर्धारण गरिएको छ। १५ प्रतिशत महसुल भएको डायपरको आयातमा पनि चालु आर्थिक वर्ष १५.२५ प्रतिशतले वृद्धि भएको देखिएको छ। त्यसैले प्याडको आयातको तथ्यांक अस्वाभाविक देखिएको उद्योगी बताउँछन्।

सम्बन्धित निकायले आयातकर्ताको कागजात र स्टकको अध्ययन गर्ने हो भने चलखेल भएको छ कि छैन भन्ने तथ्य तुरुन्त पत्ता लाग्ने उनीहरुले बताएका छन्।

बजेटको असरले उद्योग बन्द हुन थालेपछि बजेट भाषण गरेको १५ दिन नबित्दै शर्माको भाका फेरियो। जेठ २७ मा उनले विराटनगर पुगेर बजेट पारित हुनुभन्दा पहिले नै सेनिटरी प्याडको आयात महसुल संशोधन गर्ने र साबिककै दरमा निर्धारण गर्ने घोषणा गरे। तर, वाचा बमोजिम उनले काम गरेनन्।

शर्माको त्यो निर्णय जसले बढायो प्याड आयातको तथ्यांक

२०७९ जेठ १५ को बजेटमा तत्कालीन अर्थमन्त्री जनार्दन शर्माले सेनिटरीको आयातलाई सस्तो बनाएका थिए। यसको आयात महसुल १५ प्रतिशतमा ९० प्रतिशत छुट दिएर १.५ प्रतिशत मात्र कायम गरे उनले।

यसपछि देशभरिका प्याड उद्योगी आन्दोलनमा उत्रिए। उद्योगीले सरकारको आर्थिक नीतिका कारणले ४० उद्योग र ६ हजार कामदारको बिचल्ली हुने भन्दै आवाज उठाए।

बजेटको असरले उद्योग बन्द हुन थालेपछि बजेट भाषण गरेको १५ दिन नबित्दै शर्माको भाका फेरियो। जेठ २७ मा उनले विराटनगर पुगेर बजेट पारित हुनुभन्दा पहिले नै सेनिटरी प्याडको आयात महसुल संशोधन गर्ने र साबिककै दरमा निर्धारण गर्ने घोषणा गरे। तर, वाचा बमोजिम उनले काम गरेनन्।

उनले घटाइएको महसुल १.५ प्रतिशतलाई २०७९ भदौमा बढाएर ५ प्रतिशत मात्र निर्धारण गरे, १५ मा ल्याएनन्।

यता, महसुलको दर साबिककै अंकमा आउने आशा गरिरहेका उद्योगीहरू नयाँ दर सुनेर दुःखी देखिए। उनीहरूले उद्योगले आयात गर्ने कच्चा पदार्थको भन्सार महसुलभन्दा तयारी प्याडको महसुल सस्तो भएको भन्दै संशोधित महसुलबाट धोका पाएको प्रतिक्रिया दिएका थिए।

उद्योगीका अनुसार प्याडको कच्चा पदार्थको भन्सार महसुल औसत ७ प्रतिशत छ तर तयारी वस्तुको महसुल ५ प्रतिशत निर्धारण गरिएको छ। यसलाई उनीहरूले शर्माको आयातमैत्री नीति भन्ने टिप्पणी गर्दै विरोध जनाएका थिए।

शर्माको यही ‘आयातमैत्री नीति’का कारणले प्याडको आयात चालु वर्ष दुई गुणाभन्दा बढीले माथि पुगेको तथ्यांकले देखाएको छ।

भन्सार विभागका अनुसार चालु आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को चैत मसान्तसम्ममा १ अर्ब ५ करोड ७७ लाख मूल्यको १७ करोड २९ हजार ३३५ थान सेनिटरी प्याड आयात भइसकेको छ।

यही सामग्री गत आर्थिक वर्षको चैत मसान्तसम्ममा ६६ करोड ३९ लाख मूल्यको ७ करोड २७ लाख ७८ हजार ८७७ थान  आयात गरिएको थियो। यसरी शर्माको बजेट नीतिका कारणले सेनिटरी प्याडको आयातमा परिमाणमा १३४ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ।

सेनिटरी प्याडको आयातमा उल्लेखनीय वृद्धि देखिए पनि यो वस्तु गत आर्थिक वर्षका तुलनामा चालु आर्थिक वर्ष न्यून बिजकीकरणमा भित्रिएको छ।

गत आर्थिक वर्षको तथ्यांक विश्लेषण गर्दा यो सामग्रीको प्रति गोटा ९ रुपैयाँ १२ पैसाको भन्सारमूल्यमा आयात गरिएको छ भने चालु आर्थिक वर्षमा चैत मसान्तसम्मको तथ्यांक हेर्दा प्रति गोटा ६ रुपैयाँ २२ पैसामा भित्रिएको छ।

परिमाणका हिसाबमा डायपरको आयातमा गत आर्थिक वर्षका तुलनामा चालु आर्थिक वर्षमा १५.२५ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ। चालु आर्थिक वर्षमा आयातमा वृद्धि भए पनि डायपरको भन्सारमूल्यमा भने स्यानिटरी प्याडको जस्तै न्यून बिजकीकरण गरिएको छ।

भन्सार चलखेल

तथ्यांकअनुसार चालु आर्थिक वर्षको चैत मसान्तसम्ममा १ अर्ब ६७ करोड १४ लाख मूल्यको १० करोड ७२ लाख ४६ हजार २७८ थान डायपरको आयात भएको छ। गत आर्थिक वर्षको सोही अवधिमा यसको आयात १ अर्ब ५४ करोड ९८ लाख मूल्यको ९ करोड ३० लाख ५३ हजार ७३३ थान भएको छ।

यसप्रकार परिमाणका हिसाबमा डायपरको आयातमा गत आर्थिक वर्षका तुलनामा चालु आर्थिक वर्षमा १५.२५ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ। चालु आर्थिक वर्षमा आयातमा वृद्धि भए पनि डायपरको भन्सारमूल्यमा भने स्यानिटरी प्याडको जस्तै न्यून बिजकीकरण गरिएको छ।

तथ्यांकअनुसार गत आर्थिक वर्षमा प्रति गोटा १६ रुपैयाँ ६५ पैसा मूल्यमा जाँचपास भएको डायपर चालु आर्थिक वर्षमा १५ रुपैयाँ ५८ पैसामा भित्रिएको देखिन्छ।

सरकारले भन्सारको प्रक्रियामा सुधार गरेको र न्यून बिजकीकरण हुन नदिएको भन्ने दाबी गर्दै आए पनि सेनिटरी प्याड र डायपरका हकमा भने विपरीत देखिएको छ।

उद्योगीले सेनिटरी प्याड तथा डायपर उद्योगका कच्चा सामग्रीको औसत भन्सार महसुलका तुलनामा तयारी वस्तुको महसुल सस्तो भएको जिकिर गरेका छन्।

नेपाल सेनिटरी प्याड तथा बेबी डाइपर उत्पादक संघका अध्यक्ष डोलप्रसाद अधिकारीका अनुसार प्याडका दुई मुख्य कच्चा पदार्थ ‘पी फिलिङ’ र ‘पोलिब्याग सिट’को आयातमा भन्सार महसुल १ र अन्तःशुल्क ५ प्रतिशत छ। अर्को मुख्य कच्चा पदार्थ ‘फ्लफ’को आयातमा भन्सार महसुल ५ प्रतिशत छ। त्यस्तै. ‘र्‍यापर’को भन्सार महसुल २८ र अन्तःशुल्क ५ प्रतिशत छ।

मोरङको प्याड उद्योग हेल्थ एन्ड हाइजिन प्रालिका संचालक भावेश राठी भन्छन्, ‘सबै कच्चा पदार्थको राजस्वको औसत दर निकाल्दा ७ प्रतिशत हुन्छ तर तयारी प्याडको आयात ५ प्रतिशत महसुलमा भइरहेको छ। कच्चा पदार्थ र तयारी वस्तुको महसुलमा २ तहको अन्तर नभएसम्म यहाँका उद्योग संकटमै हुनेछन्।’

प्याड र डायपर न्यून मूल्यमा आयात हुनुमा राठी आश्चर्य व्यक्त गर्छन्।

‘एक वर्षमा कच्चा सामग्री, डलर, ढुवानी सबैको मूल्यवृद्धि भएर तयारी वस्तुको मूल्य पनि बढेको छ। तर प्याड र डायपर भने अघिल्लो वर्षको भन्दा सस्तो दरमा कसरी आयात हुनसक्छन्?,’ उनको प्रश्न छ।